Kort na Pasen verschenen bij CPO een tweetal uitgaven die alles met de paastijd te maken hebben: de Lukas-Passion van Johann Heinrich Rolle (1716-1785), een mooi werk dat in 2019 al eens in ons land te horen was o.l.v. Rolle-specialist Wolfgang Lange en een nieuwe cd van het Kirchheimer BachConsort o.l.v. Florian Heyerick met cantates van Christoph Graupner. Rolle bewaren we voor later, hier gaat het ons om Graupner. Op de cd staan de volgende cantates:

Ein jeglicher sei gesinnet voor Witte donderdag 1721 GWV 1126/21
Zerfließ’, mein Herz, in Blut voor Goede Vrijdag 1720 GWV 1127/20
Nun ist auferstanden voor Eerste Paasdag 1721 GWV 1128/21
Christ lag in Todesbanden voor Derde Paasdag 1721 GWV 1130/21
Du schönes Wohnhaus voor de zondag Jubilate 1720 GWV 1133/20

Uit de voortreffelijke toelichting van Peter Wollny, de directeur van het Bach-Archiv in Leipzig:

Die fünf auf dieser CD vorgestellten Kantaten bilden ein eng definiertes Werkkorpus. Zum einen weisen sie alle die ungewöhnliche Vokalbesetzung mit zwei Sopranen und Bass auf, zum anderen stammen ihre Texte durchweg von dem Darmstädter Theologen Johann Conrad Lichtenberg (dem Vater des bekannten Satirikers), und schließlich sind alle fünf Kompositionen in der Passions- und Osterzeit der Jahre 1720 und 1721 entstanden.

Deze minimale bezetting roept natuurlijk direct associaties met de triosonate en de 17de eeuw op, hetgeen uiteraard ook Peter Wollny, die promoveerde op het proefschrift Studien zum Stilwandel in der protestantischen Figuralmusik des mittleren 17. Jahrhunderts, was opgevallen:

Die kleine Besetzung mit nur drei Sängern (ohne Chor), Streichern und Basso continuo wird nur gelegentlich um Oboen oder Flöte erweitert. Dies mag vor allem praktische Gründe gehabt haben: Die Hofkapelle in Darmstadt war verhältnismäßig klein – wenn gleich sie aus hervorragenden Musikern bestand –, und die Orgelempore der Schlosskirche bot nur wenig Platz. Zugleich entspricht die Triobesetzung der Vokalgruppe mit zwei Sopranen und Bass einer Tradition des 17. Jahrhunderts, an die Graupner hier offenbar bewusst anknüpfte.

En Peter Wollny wijst nog op twee essentiële eigenschappen van deze cantates:

Eine weitere Besonderheit der Kirchenmusik am Darmstädter Hof bestand darin, dass Graupner die Sopranpartien von professionellen Sängerinnen ausführen lassen konnte und nicht, wie sonst üblich, auf Knaben angewiesen war. So konnte er sich erlauben, in seinen Kompositionen auf ein breites Ausdrucksspektrum und hohe Virtuosität zurückzugreifen, während seine Kollegen hierauf in der Regel verzichten mussten. Dass Graupners Kantaten trotz der Leistungsfähigkeit seiner Musiker relativ kurz sind, dürfte Vorgaben des Landgrafen beziehungsweise der Hofgeistlichen geschuldet sein.

De sopranen waren ‘overgebleven’ na het sluiten van de opera in Darmstadt en het verwonderd daarom niet dat Graupner in sommige aria’s van deze cantates opera-achtige tonen aanslaat. Andere delen, zoals het dictum uit de cantate Ein jeglicher sei gesinnet herinneren dan weer aan Graupners leermeester Kuhnau.

Maar ook in deze zeer bescheiden cantates toont Graupner zich weer een absolute grootmeester die diep weet door te dringen tot de betekenis van de woorden. Ook op deze kleine schaal is en blijft hij een grootmeester in de muzikale retorica.

De cd is genoemd naar het schitterende Lutherkoraal Christ lag in Todesbanden, waarmee Graupners cantate begint en afsluit:

Absoluut hoogtepunt ook het koor waarmee de cd besluit:

Wir schweben hier auf lauter Leidensfluten,
jedoch die Tugend macht uns Bahn.
Der edle Stern lässt uns nicht stranden.
Wir hoffen da beglückt zu landen,
wo Sturm und Wind
verbannet sind,
wo uns kein Unfall kränken kann.

Dit zijn ronduit adembenemende uitvoeringen. Eens te meer bewijst Florian Heyerick zich als de Graupner-specialist bij uitstek. Luister alleen eens naar de koralen! Heyerick durft ze in een langzaam tempo te nemen, waardoor ze gaan stralen in een welhaast mystieke gloed.
De twee sopranen, waarvan Marie Luise Werneburg me net iets beter bevalt dan de hier en daar wat scherpe Hanna Zumsande, zingen dat het een lieve lust is, terwijl Dominik Wörner, die hier trouwens een thuiswedstrijd zingt - hij is mede-oprichter van het Kirchheimer BachConsort - weer bewijst dat hij in deze materie zijn gelijke niet heeft. En ook het Consort, met ‘onze’ Arwen Bouw als concertmeester speelt de sterretjes van de hemel.

Graupner: Christ lag in Todesbanden
Complete cantates voor twee sopranen en bas

Marie Luise Werneburg en Hanna Zumsande (sopraan), Dominik Wörner (bas), Kirchheimer BachConsort o.l.v. Florian Heyerick (klavecimbel)
CPO 555 577–2 • 79' •
Opname: juli 2022, Protestantische Kirche Kirchheim/Weinstraße (D)

Overige opnamen met cantates van Graupner uit Kirchheim:

2017: Cantates voor Driekoningen
Was Gott thut, das ist wohl gethan GWV 1114/43
Erwacht, ihr Heyden GWV 1111/34
Die Waßer Wogen im Meer sind groß GWV 1115/35
Was Gott thut, das ist wohl gethan GWV 1114/30
Gott, der Herr, ist Sonne und Schild GWV 1113/54
Andrea Lauren Brown (sopraan), Kai Wessel ( altus), Georg Poplutz (tenor), Dominik Wörner (bas), Kirchheimer BachConsort o.l.v. Sirkka-Liisa Kaakinen-Pilch
CPO 555 146–2

2018: Solo- en dialoogcantates
Jesus ist und bleibt mein Leben GWV 1107/12
Gott ist für uns gestorben GWV 1152/16
Siehe, selig ist der Mensch, den Gott strafet GWV 1162/09
Diese Zeit is ein Spiel der Eitelkeit GWV 1165/09
Süßes Ende aller Schmerzen GWV 1166/20
Marie Luise Werneburg (sopraan), Dominik Wörner (bas), Kirchheimer BachConsort o.l.v. Rudolf Lutz
CPO 555 215-2

2020: Cantates met obligaat fagot
Hebet eure Augen auf gen Himmel GWV 1102/40
Jauchzet, ihr Himmel, freue dich, Erde GWV 1105/43
Jesu, mein Herr und Gott allein GWV 1109/37
Kehre wieder, du abtrünnige Israel GWV 1125/43
Ach, bleib' bei uns, Herr Jesu Christ GWV 1129/46
Wir werden Ihn sehen GWV 1169/49
Sergio Azzolini (fagot), Monika Mauch (sopraan), Franz Vitzthum (alt), Georg Poplutz (tenor), Dominik Wörner (bas), Kirchheimer BachConsort o.l.v. Florian Heyerick
CPO 555 353-2

Naar de vorige aflevering / Naar de volgende aflevering

__________________
(*) In het programmaboekje van het genoemde concert. Een paar kleine stilistische en spellingfoutjes zijn door mij stilzwijgend verbeterd.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links