In deze aflevering kom ik nog een keer terug op Graupners sollicitatie naar het ambt van Thomascantor in Leipzig na de dood van zijn leermeester Kuhnau in 1722. Ik beken: wat Graupner betreft is wat hier volgt er een beetje met de haren bijgesleept, maar ik was zo enthousiast over de hier besproken opname dat ik het niet kon laten. Dat brengt ons bij nog een sollicitant naar de functie van Thomascantor: Georg Friedrich Kauffmann. Ik kende van hem een paar koraalvoorspelen uit zijn Harmonische Seelenlust Musikalischer Gönner und Freunde maar meer ook niet. En zie bij CPO (waar anders?) verscheen onlangs dubbelalbum met zijn complete geestelijke werken. Wie was deze in 1679 in Ostramondra (Thüringen) geboren componist?

Kauffmann studeerde in zijn jonge jaren in Erfurt bij Johann Heinrich Buttstett en later bij Johann Friedrich Alberti in Merseburg. In 1710 werd hij hoforganist en stadsorganist in Merseburg. Daarbij werkte hij als hofkapelmeester ad interim. Helaas moet erg veel van zijn werk verloren zijn gegaan. Zijn hele bewaard gebleven geestelijk oeuvre past op twee cd’s:

- het oratorium: Rüstet euch, ihr Himmelschöre (Hemelvaart)
- de dialoogcantate: Ich elender mensch, wer wird mich erlösen
- de cantate: Die Liebe Gottes ist ausgegossen (1ste Pinksterdag)
- de cantate: Komm, du freudenvoller Geist (2de Pinksterdag)
- de cantate: Unverzagt, beklemmtes Herz (11de zondag na Trinitatis)
- de cantate: Nicht uns, Herr, sondern deinen Namen (Visitatie)

Dat deze werken niet verloren gingen is voor een groot deel te danken aan de organist, violist en musicograaf Carl Ferdinand Becker (1804-1877).

Becker bezocht in zijn geboortestad Leipzig de Thomasschule en studeerde er orgel, viool en compositie. Van 1820 tot 1833 werkte hij als violist in het Gewandhausorchester, later was hij vooral werkzaam als organist. In 1843 werd hij docent orgel aan het door Mendelssohn gestichte conservatorium. Daarnaast werkte hij ook als schrijver mee aan het door Schumann opgerichte Neue Zeitschrift für Musik. In 1850 was hij met o.a. Schumann, Liszt, Spohr, Moscheles en Otto Jahn een der oprichters van de Bach-Gesellschaft. In 1836 kocht hij op een veiling van uitgeverij Breitkopf & Härtel de partituren van een viertal van de hier opgenomen werken. Over de relatie tussen Bach, zijn leerlingen en Kauffmann zou nog wel een dissertatie geschreven mogen worden.(*) We weten bijvoorbeeld dat Wilhelm Friedemann Bach tijdens zijn studie in Merseburg werk van Kauffmann heeft gekopieerd.

Terug naar Kauffmann. Op 8 december 1722 (1ste Advent) klonk in de Nikolaikirche in Leipzig een van de twee werken waarmee hij zijn sollicitatie als cantor onderstreepte. Graupner was op dat moment in Leipzig favoriet. Mogelijk zag Kauffmann van zijn sollicitatie af omdat hij Graupner geschikter vond, mogelijk vormde ook het feit dat hij geen les kon of wilde geven een hinderpaal. De afloop is bekend: omdat Graupner niet uit Darmstadt weg mocht werd Bach Kuhnau’s opvolger. Een ding staat wel vast: als Kauffmann Thomascantor geworden was, hadden we nu ongetwijfeld heel wat meer composities van hem, dan nu het geval is.
Maar wat er wel is, is klasse en ik heb deze twee cd’s dan ook met stijgende be- en verwondering beluisterd. En dat geldt zowel voor de composities, als de uitvoering ervan.

Waarom is deze muziek toch zo onbekend? Niet ten onrechte schreef de grote Bach-kenner Joshua Rifkin (*1944) ooit: Despite the small extent of his surviving output, Kauffmann ranks among the very best of J.S. Bach’s German contemporaries.
Luister hoe Kauffmann zowel de strenge, contrapuntische stijl beheerst als de meer galante. Luister hoe hij de tekst weet uit te beelden en vorm te geven en luister hoe geraffineerd hij de harmonie tot drager van de expressie maakt. Dit is muzikale top.

En dat geldt ook voor de uitvoerenden. De solisten, met sopraan Isabel Schicketanz voorop, verrichten kleine wondertjes, net als het Collegium Vocale Leipzig, dat hier overigens maar weinig te doen heeft. Merseburger Hofmusik speelt enthousiast en stijlgetrouw. Dirigent organist Michael Schönheit is de perfecte dirigent. Wat zeker niet onvermeld mag blijven: het prachtige, maar liefst 67 bladzijden tellende, informatieve boekje bij deze uitmuntende productie. Luisteren!

Georg Friedrich Kauffmann - Rüstet euch, ihr Himmelschöre - Complete Sacred Works

Isabel Schicketanz en Elisabeth Mücksch ( sopraan), Britta Schwarz (alt), Tobias Hunger & Christoph Pfaller(tenor) Tobias Berndt (bas),
Collegium Vocale Leipzig & Merseburger Hofmusik o.l.v. Michael Schönheit
Opname: mei 2021 & jan. 2022, Stadtkirche Merseburg (D)

CPO 555 365-2 • 51' + 56' • ( 2 cd's)

Naar de vorige aflevering / Naar de volgende aflevering

____________________
(*) Zie ook: John Butt, J.S. Bach and G.F. Kauffmann: reflections on Bach's later style in: Bach studies 2 (ed. Daniel R. Melamed), Cambridge, 2006.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links