De 7 juli 1911 in Cadegliano geboren Italiaanse componist begon al op zesjarige leeftijd te componeren, ging na een studie aan het Verdi Conservatorium in Milaan en in 1928 naar de V.S. waar hij op het Curtis Instituut in Philadelphia compositieles nam bij Rosario Scalero. Met zijn eerste korte opera Amelia al ballol uit 1934 had hij al meteen succes. Hierop volgden de radio-opera The old maid and the chief, een werk dat in 1939 voor de NBC ontstond en The island of God, waarvan de première in de Metropolitan Opera in New York plaatsvond. Het komische genre genoot zijn voorkeur.

De loopbaan van deze Amerikaan van Italiaanse afkomst kreeg in de tweede helft van de jaren dertig een belangrijke impuls met de opera Amelia goes to the ball, de eerste van een reeks van ruim twintig opera's die Menotti uiteindelijk tot in de theaters van Broadway zou brengen en waarmee hij dankzij het amuserende lichte karakter ervan een geheel nieuwe kijk op het fenomeen opera bood. Menotti zette echte karakters neer van vlees en bloed, veelal ondergedompeld in een vloeiende lyriek die soms herinneringen opriep aan het Italiaanse bel canto.

Menotti's feilloze theaterinstinct waaraan hij zijn succes op operagebied te danken had, kwam voor het eerst volledig tot uiting in de kameropera The medium (1946) waarvoor hij zelf het libretto schreef. Vooral door de toenmalige actualiteit van het gegeven over een vrouw die vlucht uit een totalitaire staat, vergeefs hulp vraagt bij een buitenlands consulaat en ten slotte zelfmoord pleegt en de suggestieve uitwerking daarvan in het libretto werd zijn in 1949 geschreven opera The consul een wereldsucces. Brisante stof tijdens de Koude Oorlog. In 1979 regisseerde de componist een opvoering van dit werk in Amsterdam.

Tussendoor was als een soort humoristische tegenhanger van Poulencs La voix humaine in 1947 nog The Telephone ontstaan over een meiske dat voortdurend aan de telefoon rebbelt en niet merkt dat haar aanbidder haar dan juist een aanzoek doet. In 1954 ontstond nog de melodramatische The Saint of Bleeker Street met Bernsteinachtig naturalisme van straatrumoer en in 1957 The unicorn, the gorgon and the manticore voor koor, klein orkest en ballet. Tot slot was daar in die periode het weinig succesvolle Maria Golovin (1958).

Menotti bezorgde ook de libretti voor Samuel Barbers Vanessa uit 1958 en A hand of bridge. Jarenlang had hij een goede werkrelatie met deze componist. In zijn muziek toonde Menotti zich een duidelijke epigoon door bestaande stijlmiddelen uit het post-Puccini en -Strauss idioom op heel traditionele manierte hanteren om zo dramatische effecten te bereiken. Het italianiatà karakter van zijn muziek gaat hand in hand met een Amerikaanse onbekommerde frisheid. Een soort Amerikaans neoverisme ontstond zo. Maar ook aan gevoel voor drama ontbrak het hem nooit. Meestal ging het ook om compacte eenakters die hij niet zelden zelf regisseerde. Hij kreeg er wel twee Pulitzer prijzen voor.

Menotti schreef ook balletmuziek: Sebastian (1944) en Errand in the maze (1946). Hij leverde aanvankelijk ook wat orkestwerken af, zoals een pianoconcert uit 1945, Apocalisse (1951), een voor Victor de Sabata geschreven orkesttriptiek en een vioolconcert uit 1952. Plus koorwerken als het dramatische oratorium The death of the bishop of Brindisi (1963), de kerkopera Martin's lie uit 1964 en de Canti della lontanazza (1967).

Daarna was het een poos stil wat Menotti's creativiteit betreft en ontstonden voornamelijk nog opdrachtwerken. Pas op zijn oude(re) dag ontstonden nog de cantates Muero porque no muero (1982) en Oh fiama de amor viva (1991).

Tot zijn belangrijker daden behoorde de oprichting van het opmerkelijke Festival dei due mondi (de Oude en de Nieuwe) in Spoleto in 1958. Later ontstonden daarvan uitvloeisels in het Amerikaanse Charleston en het Australische Melbourne.

Menotti overleed begin deze maand in Monaco, op de respectabele leeftijd van 95 jaar.

Selectieve discografie

Apocalisse; Fantasie voor cello en orkest; Balletsuite Sebastian. Raphael Wallfisch met het Spoleto festival orkest o.l.v. Richard Hickox. Chandos CHAN 9900.

Pianoconcert. Earl Wild met Symphonu of the air o.l.v. Jorge Mester. Vanguard 08-4029-91.

Vioolconcert. Jennifer Koh met het Spoleto festival orkest o.l.v. Richard Hickox. Chandos CHAN 9979.

Amahl and the night visitors. James Rainbird, Lorna Haywood e.a. met het Ensemble van Covent Garden, Londen o.l.v. David Syrus. That's entertainment CDTER 1124.Amelia al ballo (Amelia goes to the ball). Margherita Carosio, Rolando Panerai, Giacinto Prandelli e.a. met het Ensemble van La Scala Milaan o.l.v. Nino Sanzogno. Testament SBT 1179.

The consul. Susan Bullock, Jacalyn Kreitzer, Charles Austin met het Spoleto festival orkest o.l.v. Richard Hickox. Chandos CHAN 9706.The Saint of Bleeker Street. Julia Melinek, Timothy Richards, Pamela Helen Stephen e.a. met het Spoleto festival orkest o.l.v. Richard Hickox. Chandos CHAN 9971 (2 cd's).

The Telephone. Anne Victoria Banks en Gian Luca Ricci met het Milaans kamerorkest o.l.v. Paolo Vaglieri. Nuova Era 7122.