'Lamento' van Daan Manneke

In het Orgelpark in Amsterdam beluisterde ik op 28 januari jl. een nieuw stuk van Daan Manneke: zijn voor het jubilerende Musica Vocale en haar dirigent Rob Vermeulen geschreven Lamento. Het werk ging op 17 november 2023 in première in Wageningen. Het was genieten geblazen, daar in het Orgelpark, want in de uitverkochte zaal klonk naast nog een première ( Tij van William Knight) ook een uiterst memorabele uitvoering van het Requiem van Mozart. Lamento is geschreven op het gelijknamige gedicht van Remco Campert. Uit het voorwoord van Daan Manneke:

‘Als wezenlijk onderdeel van deze compositie beschouw ik de gesproken tekst van en door Remco Campert tijdens De Nacht van de Poëzie in 2014. Voor het geval deze projectie niet realiseerbaar is, is een voordracht door de dirigent - of een [koor]mannenstem - een goede optie.'

In het Orgelpark zagen we op een reusachtig projectiescherm Remco Campert zijn gedicht voordragen. Manneke:

‘Stamelend spreekt de dichter zijn geliefde toe. In twaalf drieregelige verzen herhaalt - herhaalt hij en voegt in ieder vers iets nieuws toe.'

Camperts gedicht begint zo:

Hier nu langs het lange diepe water
dat ik dacht dat ik dacht dat je altijd maar dat je altijd maar

hier nu langs het lange diepe water
waar achter oeverriet achter oeverriet de zon
dat ik dacht dat je altijd maar altijd

Ik moest denken aan wat Joost Zwagerman ooit over dit gedicht schreef:

‘Lamento is een exceptioneel gedicht binnen het oeuvre van Remco Campert. Het is heel lang en het is tegelijkertijd heel muzikaal. Het is alles tegelijk: een verhalend, maar ook een bezwerend gedicht. Parlandoachtig, maar ook lyrisch. Het is, kortom, verhaal en muziek ineen.'

En dat sluit als een bus. Remco Campert schreef dit gedicht om voorgedragen te worden met begeleiding van jazz. In zijn eigen woorden: ‘Bij Poetry International mocht een dichter een componist uitkiezen en ik had het Maarten Altena Ensemble uitgekozen. Dat speelt heel improviserende muziek, dus ik dacht ik moet iets maken waar herhalingen inzitten. Iets wat de indruk maakt dat het bijna gestameld, geïmproviseerd is.'

Dat verhalende en bezwerende, parlandoachtige waar Zwagerman het over heeft blijkt ook uit de manier waarop Daan Manneke met de tekst omgaat:

In zijn woorden:

‘De compositie is geïnspireerd door een oeroude liturgische traditie: het reciteren op een verhoogde toon, als in een litanie. Deze musiceermanier is springlevend tot op de dag van vandaag: de rap.'

Dat teruggrijpen op oude tradities blijkt ook uit - denk bijvoorbeeld aan de passies van Heinrich Schütz - de gezongen titel van het stuk: Lamento.

Bijzonder ook de manier waarop Daan Manneke het voortstromen van het gedicht, het onvermijdelijke, even tot stilstand brengt in een kort intermezzo waarin negen vrouwenstemmen een woordloze vocalise zingen:

Lamento kan zowel a capella als met harmonium worden uitgevoerd. In het Orgelpark bespeelde Dirk Luijmes het harmonium. Uiteraard is dit maar een eerste indruk en geen uitvoerige analyse. Ik heb het stuk tenslotte maar één keer gehoord. Maar er komen nog herhalingen: op 17 mei in de Pieterskerk in Utrecht en op 25 mei in de Grote kerk in Wageningen. Dan geen Mozart, maar met de schitterende Mis voor dubbelkoor van Frank Martin en het al even schitterende Le vrai visage de la paix van Rudolf Escher.

index