Was u ooit in Jagdschloß Kranichstein? Het is een van de weinige barokke speciaal voor de jacht bedoelde sloten in Duitsland. Gelegen op amper vijf kilometer van het centrum van Darmstadt geeft het een prachtig beeld van de jacht in de tijd van Christoph Graupner. Zijn broodheer, de muzikale, altijd te veel geld uitgevende Ludwig VIII von Hessen Darmstadt (1691-1768) was bezeten van de jacht.

Jagdschloß Kranichstein

In het slot hangen bijna vijftig werken van Georg Adam Eger, de schilder die in 1748 als 21-jarige naar Darmstadt kwam om mee te werken aan een wel heel bijzonder cadeau dat Ludwig VIII aan het Weense keizerpaar Franz I Stephan en Maria Theresia wilde geven: een peperduur uurwerk, het Kaiserliche Vorstellungsuhr.

Het uurwerk, 128 kilo zwaar (waarvan bijna zeventig kilo zilver), bevindt zich nog altijd op de Weense Hofburg. Het was wel een typisch Ludwig VIII cadeautje: geld speelde geen rol. Je begrijpt ineens beter waarom hij zijn geliefde opera moest sluiten en zijn musici zo beroerd betaalde.

Het uurwerk is gebouwd door de gebroeders Knaus, Johann Philipp Ludwig (1715-1787) en Friedrich (1724-1789), die er ruim vijf jaar aan gewerkt hebben. Het is een ingewikkelde automaat, die onder de vrij kleine wijzerplaat met bewegende figuren in een allegorische voorstelling de kroning van de keizer (1745) en de koningin van Hongarije (1740) laat zien. In 1750 brachten de beide broers, samen met Eger en Landrat Georg Christian Schulz het gevaarte naar Wenen, waar ze het na enige reparaties op 27 oktober aanboden aan het keizerlijk paar.(1)

Eger werd in 1745, naast Johann Ludwig Strecker (1721-1799) in Darmstadt benoemd tot tweede ‘Hofmaler’. Strecker was portretschilder en werd duidelijk hoger ingeschaald dan Eger.

Georg Adam Eger (1727-1808): 'Parforcejagd an der Dianaburg'. Vooraan links op de schimmel graaf Ludwig VIII. De Dianaburg is in 1808 afgebroken.

Georg Adam Eger werd op 6 februari 1727 als zoon van een horlogemaker in Murrhardt gedoopt. Over zijn opleiding (in Augsburg?) is niets bekend. In 1748 kwam hij naar Darmstadt, waar hij in 1749 Kammerdiener werd. In 1751 begon Ludwig VIII aan een Jagdbuch dat Eger voorzag van pentekeningen. In 1754 trouwde hij met Maria Fritz, de dochter van de slotbewaarder in Darmstadt.

Na de dood van Ludwig VIII op 17 oktober 1768 zag zijn opvolger Ludwig IX (1719-1790) zich genoodzaakt tot zeer drastische bezuinigingen. Salarissen werden verlaagd, de voor de landbouw desastreuze drijfjacht werd afgeschaft en er vielen vele ontslagen. Ludwig IX, die ook muzikaal was, kende andere genoegens dan de jacht: zijn troetelkindje was het naar Pruisisch voorbeeld getrainde leger. Ook Eger werd ontslagen en ging terug naar zijn geboorteplaats Murrhardt. Hier overleed hij op 15 april 1808.

Georg Adam Eger: tekening in het 'Jagdtagebuch' van Ludwig VIII (10 november 1756)

Ik zou er niet zo over uitgeweid hebben als Christoph Graupner geen typische jachtmuziek had geschreven. Hij moet iets van het jagen meegekregen hebben. Hier wil ik het hebben over een deeltje uit een van zijn suites.

Het gaat om de Ouverture a 2 Corni di Selva, tympani, 2 violini, viola e cembalo in G-groot GWV 466. Een suite die met zijn jachtsignalen onmiskenbaar een jachtpartij oproept. Het meest bijzondere deeltje uit deze suite is wel Uccellino chiuso waarin totaal onverwacht een fluitsolo optreedt:

Het unieke deeltje is de schildering van een lokvogeltje (uccellino), waarvan het kooitje bedekt was met een kleedje (chiuso). Dergelijke vogeltjes werden vaak gebruikt in de populaire vogeljacht. Strijkers en continuo spelen het hele stuk door pizzicato. Daarboven uit begint het vogeltje eerst aarzelend, dan steeds enthousiaster te kwinkeleren: fraaie trillers, ook in tertsen laten horen dat Graupner goed naar dit soort vogeltjes moet hebben geluisterd:

Dit is weer zo’n volstrekt origineel werk van Graupner dat je verbluft achterlaat. Een mooie uitvoering van de suite door Das Kleine Konzert o.l.v. Hermann Max uit 1996 is te vinden op CPO. (CPO 999 5922)

Naar de vorige aflevering / Naar de volgende aflevering __________________
(1) Zie: Gerhard Kölsch: Georg Adam Eger (1727-1808). Jagdmaler am Hessen- Darmstädter Hof, Petersberg 2010, p. 7vv.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links