CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, juni 2012

 

 

Bach/Hekkema: Goldberg-variaties BWV 988 (bewerking voor het Calefax Rietkwintet)

Calefax Rietkwintet, bestaande uit Raaf Hekkema (sopraan- en altsaxofoon), Ivar Berix (klarinet, Es-klarinet), Oliver Boekhoorn (hobo, hobo d’amore, althobo), Jelte Altema (bassethoorn, basklarinet), Alban Wesly (fagot)

RIOJA Records RR 1201 • 42’ • (cd + dvd)

Opname: Doopsgezinde Kerk, Haarlem, juli 2011

www.calefax.nl


De Kunst der Fuge, de vorige grote Bach-bewerking van Raaf Hekkema voor het Calefax Rietkwintet verscheen op het Duitse kwaliteitslabel MDG. Hekkema’s nieuwe project, de Goldberg-variaties, komt uit op een nieuw label: Rioja. Die aanstekelijke naam verklaart zichzelf wanneer u bovenstaand anagram van de voorletters van de roepnamen van de Calefaxers leest. De uitgave bestaat uit een cd-registratie, plus een dvd waarop Raaf Hekkema helder uitlegt waar deze muziek over gaat. Voor de mensen die noten kunnen lezen is er op de dvd een pdf toegevoegd met de partituur van Raafs bewerking. Die kunt u met één muisklik naar uw map met documenten kopiëren en vervolgens lekker volgen terwijl u de cd beluistert op uw laptop.

Bach schreef zijn variaties voor een tweemanualig klavecimbel, om de vele stemkruisingen – armkruisingen - gemakkelijker te kunnen realiseren. Op een orgel komen ze uiteraard ook heel plezierig tot klinken: besprekingen van drie orgelversies kunt u elders op deze site vinden. Violist Dmitri Sitkovetsky maakte er een boeiende partituur voor strijktrio van (klik hier) . De eerste gedachte die bij mij opkwam bij de kennismaking met deze instrumentatie voor vijf rietblazers was: eerst drie uitvoerenden en dan vijf – dat is vreemd. Wanneer we de oorspronkelijke klavierversie van Bach erop naslaan zien we dat het overgrote deel van de variaties twee- of driestemmig is. Dat zijn vooral de lineaire variaties, de canons. Wanneer het klankbeeld wat voller wordt, bijvoorbeeld in de Aria of in de Franse Ouverture die de tweede helft van het stuk opent, worden er vooral vulstemmen toegevoegd. Strijkinstrumenten kunnen meerstemmig spelen – ze hebben vier snaren tot hun beschikking – blazers niet.

Een partituur waarin ieder van de individuele partijen zo prominent in reliëf is gebracht komt misschien niet eens optimaal tot klinken op een klavecimbel. Simpelweg omdat er weinig contrast is in de klankeigenschappen van de individuele stemmen. Datzelfde geldt ook voor het strijktrio van Sitkovetsky. Maar met de tien instrumenten die Raaf Hekkema tot zijn beschikking heeft wordt het een ander verhaal. Ieder van de variaties krijgt zijn eigen kleuren mee, en de individuele lijnen zijn daardoor heel gemakkelijk te volgen. Ze dwingen als het ware tot luisteren. In de begeleidende dvd laten de Calefaxers horen hoe dat klinkt, en Hekkema legt uit hoe de variaties opgebouwd zijn uit tien groepjes van drie. Wat hij en passant ook laat weten is dat we hier een versie van de Goldbergs te horen krijgen waarin geen herhalingen worden gemaakt. Voor uw informatie: het thema bestaat uit een deel A en een deel B van elk zestien maten, met een herhalingsteken achter beide segmenten. Wanneer je de herhalingen negeert wordt het stuk dus de helft korter - prettig of frustrerend, dat kan iedereen zelf invullen. Hekkema is overigens niet de eerste, vroeger was dat heel gewoon: Glenn Gould, zonder twijfel de meest gelouwerde interpreet van dit opus, maakte op zijn eerste opname, in 1955, ook geen herhalingen en wist in te klokken op krap 39 minuten (Naxos 8.111247).

Met een korte, maar magnifieke uitvoering van een prachtige orkestratie, want zo mag je het wel noemen, aangevuld met een educatieve video die zeker bij een jong publiek aan zal slaan is deze uitgave een schot in de roos. Maar ook Bachkenners kunnen hun hart ophalen aan de individuele kleuren die deze muziek zo’n opmerkelijk reliëf verlenen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links