CD-recensie
© Aart van der Wal, juli 2024
Dutilleux: Métaboles - Celloconcert (Tout un monde lointain) - Symfonie nr. 1 Jean-Guilhen Queyras (cello), Orchestre Philharmonique du Luxembourg o.l.v. Gustavo Gimeno |
Harmonia Mundi doet zich met dit nieuwe Dutilleux-album zo op het eerste gezicht enigszins concurrentie aan, want het label bracht bijna een decennium geleden Tout un monde lointain uit met in de hoofdrol de Franse celliste Emmanuelle Bertrand (hier door mij besproken). De componist was eens haar mentor en dat gaf deze uitvoering al bij voorbaat een zekere autoriteit. Al vormt het uiteraard geen garantie voor een sublieme uitvoering van dit bepaald niet gemakkelijke werk. Maar geen enkele twijfel erover: Bertrand voelde zich niet alleen hoorbaar volkomen thuis in het stuk, maar ook dat zij met haar parelende en kleurrijke spel in het Luzerner Sinfonieorchester onder James Gaffigan volwaardige partners vond. Kortom, het is en het blijft een uitgave om van te watertanden. De koppeling is weliswaar een geheel andere, met Dutilleux' Strophes sur le nom de Sacher en Debussy's Cellosonate, maar alleen al Betrand in het Celloconcert is de aanschaf (nog steeds!) meer dan waard.
 |
Henri Dutilleux (1916-2013) |
Bertrands niveau haalt haar land- en generatiegenoot Jean-Guihen Queyras niet. Dat heeft niets te maken met het speltechnische niveau, maar alles met wat deze cellist bijna een kwarteeuw geleden al parten speelde, toen hij het werk voor Arte Nova opnam met het Orchestre National Bordeaux-Aquitaine onder leiding van Hans Graf. Toeval of niet, de koppeling was toen vrijwel gelijk aan het nieuwe album, met eveneens de Eerste symfonie en met La Nuit 'Etoilée in plaats van Métaboles.
Toegegeven, zeker geen toporkest en bovendien onder een slappe directie, maar Queyras slaagde er toen en ook nu - zelfs ditmaal niet met een beter orkest en een meer bevlogen dirigent - niet in om meer te bieden dan een zoetige en veelal kunstmatig aandoende lezing die mij zelfs deed twijfelen aan zijn werkelijke affiniteit met dit stuk. Maar nog afgezien van Bertrand: het naar het monochrome neigende spel van Queyras is niet meer dan een schaduw van dat van de uiterst expressieve Mstislav Rostropovitsj, aan wie Dutilleux Tout un monde heeft opgedragen. Om geen misverstand te creëren: de componist heeft de term 'celloconcert' weliswaar zorgvuldig vermeden, maar toch is het dat wel degelijk.
Je zou ook kunnen of mogen zeggen dat in de interpretatie van Queyras de literaire connotatie van de vijf deeltjes uit het beroemde Les fleurs du mal van Charles Baudelaire tamelijk ver weg is gebleven. De titels zijn er vanaf geleid: 'Énigme', 'Regard', 'Houles', 'Miroirs' en 'Hymne'. Queyras had, nog afgezien van het geweldig presterende orkest en de bevlogen directie van Gustavo Gimeno, qua kleurstelling zeker kunnen profiteren van de relatief gemakkelijke entree dankzij de duidelijk aanwijsbare kruisbestuiving met het door religie en natuur gedomineerde werk van Dutilleux' tijdgenoot Olivier Messiaen.
Wie het stuk niet of onvoldoende kent en het voor het eerst hoort met Queyras als solist, zou wellicht denken dat het een uitstekende uitvoering betreft, maar het is nu eenmaal zo dat het betere altijd de vijand is het van goede, wat in dit geval alleen tot uiting komt als men zich breder oriënteert (dankzij de vele streamingdiensten is dit geen enkel beletsel meer).
De Spaanse dirigent Gustavo Gimeno toont met zijn Luxemburgers opnieuw aan tot grootse prestaties in staat te zijn. Niet alleen in Tout un monde lointain, maar ook in de Eerste symfonie en Métaboles wordt een van grote schoonheid getuigende, ronduit overrompelende kleurenwaaier uitgevouwen (de opname is bepaald niet mis) die deze diep gravende, van grote zeggingskracht getuigende vertolkingen imponerend ondersteunt. Dat Queyras daarmee geen gelijke tred heeft weten te houden is daarom meer dan jammer.