CD-recensie

© Aart van der Wal, januari 2023

Nog niet zo lang geleden ontdekte de musicoloog Jean-Christophe Branger twee manuscripten van Debussy's Première Suite pour Orchestre. Ze behoorden tot de privéverzameling van ene Robert Owen Lehman Sr. (dat is de 'ellende' van dergelijke collecties als ze aan het publieke oog en oor zijn onttrokken). Beide autografen kwamen uiteindelijk terecht bij The Morgan Library & Museum in New York. Het betreft de complete versie voor piano vierhanden en een orkestversie, waarvan helaas het derde van de vier delen, Rêve, ontbreekt. Wat doet veronderstellen dat het derde deel in de loop der tijd zoek is geraakt of verloren is gegaan. De voor de hand liggende oplossing om toch een complete uitvoering mogelijk te maken: dat iemand de instrumentatie/orkestratie op zich zou nemen. Dat werd Pilippe Manoury, die het derde deel instrumenteerde en orkestreerde. Iets vergelijkbaars deed Rudolf Escher medio jaren zeventig met de Six épigraphes antiques (zes antieke inscripties), door Debussy oorspronkelijk bedoeld als toneelmuziek bij de voorstelling Les Chansons de Bilitis, later door hem bewerkt voor piano twee- en vierhandig. Waarbij Escher er meesterlijk in slaagde om niet alleen het debussyiaanse idioom op indrukwekkende wijze te ‘vangen', maar ook om de ‘antieke' exotiek in werkelijk fantastische orkestrale kleuren te laten uitwaaieren. Eschers arrangement is voor kamerorkest bedoeld, met daarin ware glansrollen voor de houtblazers, twee harpen, celesta en percussie. Wie niet beter weet zou denken dat de bewerking niet van Escher maar van Debussy zelf is!

De Première Suite d'Orchestre is uit de aard der zaak een geheel ander werk, waarbij andere criteria in het geding zijn, maar één aspect is – om nogmaals aan Escher te refereren – gebleven: Rêve klinkt echt debussyaans, geen enkele twijfel erover, al had de componist zelf dat uiteraard (volkomen) anders gedaan (wat evenzeer geldt voor de Six épigraphs). Wat Manoury zeker geholpen zal hebben is de overgeleverde orkestratie van de overige drie delen: betere voorbeelden waren er wat dit betreft niet te vinden.

Hoewel de orkestsuite duidelijk het werk is van een nog jonge Debussy zijn er wel degelijk enige herkenningspunten van zijn latere werk in te vinden en zijn er bovendien van die betoverende momenten in de orkestratie die alleen door een componist van dit kaliber konden zijn bedacht. Kortom, het werk met als delen Fête, Ballet, Rêve en Cortège et Bacchanale (Tannhäuser!) is onze aandacht meer dan waard.

Dat we zowel de Première Suite als La Mer horen op instrumenten zoals die rond het Franse fin-de-siècle klonken zal geen verrassing zijn, want dat was immers vanaf de oprichting het uitgangspunt voor het ensemble Les Siècles. Puur geredeneerd vanuit de orkestklank zijn we aldus terug in de tijd, maar er is natuurlijk meer dan dat te registreren (met alleen de klank ben je er niet). Wat Roth bijvoorbeeld uit de weg is gegaan is klankversmelting, maar daarentegen juist heeft gekozen voor een van een van laag naar hoog kenmerkende transparantie die zonder de hulp van de partituur ook de vele fascinerende nevenstemmen goed hoorbaar maakt. Frasering, articulatie en dynamiek kunnen en mogen niet los worden gezien van dit instrumentarium. Het is tevens het type benadering dat de nevenstemmen hun eigen soortelijk gewicht geeft Wat we krijgen voorgeschoteld is een warm maar tegelijkertijd helder geprofileerd discours dat precies datgene weerspiegelt waar het in de historiserende uitvoeringspraktijk om gaat. Aldus horen we deze muziek, en dat geldt zeker voor het ons zo vertrouwde La Mer, anders dan we gewend zijn, maar zonder dat van ook maar enige vervreemding sprake is. Zij het met de kanttekening dat deze live-opname (met een stil publiek) uit 2012 stamt en het orkest later nog aan klankcultuur zou gaan winnen. De opname laat dat passend gedetailleerd ook horen. De registratie dateert al uit 2012, maar werd eerst onlangs 'remastered' uitgebracht.

Dan nog dit. Van Debussy's Première Suite bestaat ook een live-opname op dvd (The Young Debussy) met dezelfde dirigent, maar een ander orkest: het London Symphony (klik hier). Ook van La Mer is er met hetzelfde orkest onder dezelfde dirigent een live-opname (klik hier).

index