CD-recensie

 

© Aart van der Wal, september 2008


 

András Schiff speelt de pianosonates van Beethoven

Deel VI: nr. 22 in F, op. 54 - nr. 23 in f, op. 57 (Appasionata) - nr. 24 in Fis, op. 78 (á Thérèse) - nr. 25 in G, op. 79 (Alla tedesca) - nr. 26 in Es, op. 81a (Les Adieux).

András Schiff (piano).

ECM New Series 1947 476 6187 • 77' •

(Live-opnamen, Tonhalle, Zürich).

www.ecmrecords.nl


Schiff is in zijn vertolkingen niet over een nacht ijs gegaan. Dat blijkt niet alleen uit zijn spel, maar evenzeer uit zijn lezingen die hij over deze sonates heeft gehouden. Hij is er zeker in geslaagd zijn musicologische inzichten muzikaal gestalte te geven, waarbij door de gehele cyclus heen het beeld van de bevlogen spontaniteit overheerst. Er zijn van die vrijheden die het betoog her en der zijn strakheid lijken te ontnemen, met voor de toehoorder is er geen ander referentiepunt dan hetgeen de componist zelf heeft genoteerd en zoals andere pianisten het hebben gedaan. Veel houvast biedt dit helaas niet, al is het alleen maar omdat Beethoven niet componeerde vanuit de klankperceptie van onze moderne Steinway (die kende hij immers niet), maar vanuit het instrumentarium waarmee hij was vergroeid en dat hem uiteindelijk uit de hand gleed toen zijn slechthorendheid schrikbarende vormen aannam. Zijn fenomenale geheugen hield hem ook in die moeizame omstandigheden muzikaal volkomen bij de les.

András Schiff (foto: Chris Lee)

Naarmate deze cyclus vordert (we hebben nog de sonates nr. 27 - 32 van Schiff tegoed) komt bij mij meer en meer het beeld naar voren van Schiffs benadering van deze sonates vanuit de technische mogelijkheden en de klankeigenschappen van het Hammerklavier (of fortepiano). Waar de scherpe, markante accenten in zowel bas als discant van de fortepiano bij de moderne concertvleugel veel meer worden gladgestreken, het oorspronkelijke pregnante karakter van de negentiende-eeuwse Broadwoods daarin wegsmelt, trekt Schiff die pregnantie als het ware uit zijn isolement en probeert hij de vertaalslag naar de klankeigenschappen van de moderne vleugel. Het resultaat is een vingeroefening op ongelijke leggers, met als belangrijkste nadeel dat - zoals ik het al eerder beschreef in de vorige recensie van de delen 1 t/m 5 (klik hier) - zijn spel bij vlagen uitgesproken grillig en individualistisch is, op de rand van te veel zelfinvulling. Schiffs concept is er een van alles of niets, wat uitmondt in de zeker niet voor de hand liggende samenhang tussen spiritueel toeval en uitgekiende berekening. Wie aldus luistert heeft eigenlijk al aan een paar maten genoeg.

Het is uiteraard het probleem van iedere eigentijdse pianist die zich aan de vastlegging van de Beethoven-sonates waagt: wat kan er inhoudelijk nog aan die al discografisch vereeuwigde uitvoeringen (het zijn er tientallen) worden toegevoegd? Valt er nog een invalshoek te bedenken die nog niet eerder werd beproefd?

Zeker is wel dat Schiff voor het avontuurlijke discours heeft gekozen en daarbij de Partiturtreue weliswaar bovenaan zijn lijstje heeft gezet, maar daaruit toch een zekere mate van vrijheid heeft afgeleid waarvan hij vindt dat die niet conflicteert met Beethovens notatie.Het lijkt een paradox te zijn, maar het is natuurlijk wel aan de pianist om de sterkte (luidheid) van een accent of de aanloop naar een ff climax te bepalen, zoals het ook aan hem is om een middenstem in een polyfoon weefsel wel of niet extra cachet te geven. De dimensie waarbinnen zich dit afspeelt kan het verschil uitmaken tussen logica of wispelturigheid, tussen appreciatie of afwijzing. Schiffs Beethoven-vertolkingen zijn gedurfd en daardoor avontuurlijk. Hij zoekt voortdurend de grenzen ervan op, bijgestaan door zijn verbluffende pianistiek. Door ruimte te scheppen voor de eigen fantasie in een bijna improvisatorisch betoog blijven de verrassingselementen niet uit. Of dit dan het beste pleidooi is voor Beethovens pianomuziek is weer een geheel andere kwestie, maar wel met de kanttekening dat de wáre Beethoven door eenieder ánders wordt geïnterpreteerd of ervaren. Dat Schiff tot de 'groten' behoort staat buiten kijf. Dat de opname een ware schoonheid is eveneens.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links