Euphoria
Klik hier voor de 'credits'
Holland Festival, 8 juni, Markthallen, Amsterdam

Zo achterhaald als donderdag de muziektheaterproductie Metamorfose van een woonkamer (klik hier) en zo gemakzuchtig als de dansvoorstelling Exotica de dag ervoor overkwamen, zo vernieuwend en inventief is Euphoria, de nieuwe video-installatie van Julien Rosefeldt. Het is zo'n kunstevenement of bijna ‘totaalervaring' waarbij je je gezegend voelt om die te hebben meebeleefd.

In Rosefeldts vorige video-installatie Manifesto, die ook in het Holland Festival te zien was en later ook als bioscoopfilm werd uitgebracht, zagen we Cate Blanchett in allerlei metamorfosen. Als lerares in een gemengde school in een gegoede buurt in Londen, machineoperateur in een vuilverwerkingsbedrijf in Berlijn die iedere ochtend voor dag en dauw op moet, een dakloze in Berlijn.

Maar ook als een spreker bij een begrafenis binnen een deftige familie waarin we haar beroemde manifesten uit de kunstgeschiedenis en de sociale geschiedenis, van Marx via Malevich tot Marinetti, zien debiteren in de stijl van de dagelijkse werk- of woonomgeving  van het personage.

Ze leest het manifest van Dada als begrafenistoespraak en als de lerares Jim Jarmusch Golden Rules of Filmmaking, Lars von Triers en Thomas Vinterbergs Dogme 95-verklaring en Werner Herzogs Minnesota Declaration (1999). Kijk maar eens hoe ze Tristan Tzara's befaamde Dada-manifest uitspreekt alsof ze bij die begrafenis over de overledenen praat.

In Manifesto was alleen Blanchett aan het woord, nu past Rosefeldt een vergelijkbaar principe toe, waarbij hij teksten laat uitspreken alsof het spontane discussies betreft, met behulp van een groot aantal verschillende acteurs die de teksten uitspreken.

De teksten komen van (rap-ster) Cardi B tot Rutger Bregman, van Dostojewski tot Houellebecq (dat is niet eens zo ver), van T.S. Eliot tot Fanon, van Machiavelli tot Marx en tot Mann, en van Plato, Vespasianus, Shakespeare en Ayn Rand, en dat allemaal volkomen realistisch gefilmd.

Op een groot centraal scherm midden achterin in de hal zien we acteurs daklozen spelen die zich bij een open vuur en met behulp van slechte sterke drank warm proberen te houden in de winterse kou. Terwijl ze alsof ze het een onderlinge discussie betreft flarden tekst uitspreken wat klinkt als jaarverslagen van bedrijven en persoonlijke beslommeringen van CEOs die het financieel gemaakt hebben. Alsook citaten van ultra-liberale auteurs over het kapitalisme als motor van de publieke welvaart en de zegeningen van materiele hebzucht (Ayn Rand en Cardi B).

We zien vrouwelijke lopende-band-werkers in een gigantische distributiehal van een Amazon-achtig bedrijf ook weer als het ware onderling discussiëren aan de hand van teksten over onderdrukking van vrouwen, moderne slavernij in een Westerse context en kolonialisme (Franz Fanon).

In een enorm vroeg-twintigste-eeuws bankgebouw (New York, Boston) spreken klanten en medewerkers de teksten uit over de werking van geld terwijl er steeds meer stapels bankbiljetten worden rond gesmeten en de acteurs zelf ook alle kanten opvliegen in de ruimte.

Er is één optimistische ‘De meeste mensen deugen'-scene met een groep jongeren die een samenscholingsplek hebben in een vervallen busstation en discussiëren over het natuurlijke goede in de mens (in letterlijke teksten van Bregman?).

Zijn het dakloze jongeren? Vermoedelijk niet, Rosefeldt laat ze nu heel netjes Engels spreken en de jongeren zien er goedverzorgd uit. Wel is op gegeven moment het drinkwater op. Maar aan het eind van de scene gaan ze ieder huns weegs, waarschijnlijk gewoon naar huis. De maatschappelijke betrokkenheid van deze als middenklasse ogende jongeren kost ze misschien ook niet zoveel, lijkt de scène te willen zeggen.

En er is de taxichauffeur (Giancarlo Esposito) die in nachtelijk New York een tegenover een zwijgende klant een aangrijpende monoloog van minstens twintig minuten ophoudt over de betekenis van liefde terwijl we in steeds duisterder delen van New York terechtkomen en we voorbij protestdemonstratie, straatgevechten en begrafenisstoeten rijden.

Het onderwerp is de vraag waarom kapitalisme zo aantrekkelijk blijft ondanks zijn verwoestende werking die we om ons heen zien, en de vraag of er oplossingen zijn. Dat is allemaal zware kost, maar net als in Manifesto krijgt alles dankzij de bijzondere manieren van vervreemding ook een lucide kant, vaak geestig en vaak ook ontroerend.

Cate Blanchetts stem is te horen als pratende en zingende tijger, die in een apocalyptisch beeld door de gigantische lege supermarkt loopt en af en toe snuffelt aan etenswaren die uit de eindeloze rijen schappen vallen.

De muziek is van de Canadese componist Samy Moussa, geschreven voor een koor van 140 kinderen en vijf percussionisten (waaronder de befaamde jazz-percussionist Peter Erskine). De kinderen zie je op een cirkel van rondom het publiek opgestelde videoschermen en de percussionisten op vijf grote daarboven gemonteerde aparte schermen.

Telkens tegen het einde van de afzonderlijke verhalen vallen of de kinderen of de percussionisten in en voeren om en om passages uit de muziek uit. Die is een zegening vergeleken met de (veelal Britse) steriele kitsch van veel tegenwoordige koormuziek. Terwijl de kinderen de prachtigste, vaak ook uitermate complexe harmonieën zingen.

Julian Rosefeldt (tekst, foto's en regie)

Euphoria staat opgesteld in een enorme hal van het Amsterdamse Markthallen-complex. De locatie is een waardig alternatief voor de gashouder op het Westergasterrein waar Manifesto werd vertoond. Grote delen van de rest van het complex zijn overigens al deels of geheel gesloopt, wat dan wel weer bijdraagt aan de sfeer van het kunstwerk. De locatiemanagers van het Holland Festival verdienen ook lof.

Het aantal bij Euphoria betrokken personen heeft Hollywoodse proporties. Bij de ingang van de hal hangen enorme lijsten van de medewerkers. Alsof we een recente blockbuster zullen gaan zien.

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links