Het stond gisteren (7 december) in de krant: de celliste Ella van Poucke (27) krijgt de Nederlandse Muziekprijs uiteindelijk toch niet. Het Fonds Podiumkunsten dat de prijs financiert, gaat onderzoek doen naar de besluitvormingsproces. Reuring dus in het vaderlandse muziekland!

De afwijzing moet eerst in het laatste stadium zijn beslag hebben gekregen, want de voorbereidingen voor de uitreiking en het daarbij behorende concert waren zelfs al in volle gang. Dat het toch anders liep voor deze inmiddels ook internationaal gevierde celliste was een uiters onaangename verrassing, zeg maar gerust een koude douche.

'Helemaal afgefakkeld'
Het was aan juryvoorzitter Ad 's-Gravesande (74) om haar eind vorige maand het slechte nieuws te vertellen. Naar eigen zeggen werd ze door hem tijdens dat gesprek ‘helemaal afgefakkeld'. Dat er voor haar geen solocarrière inzat en dat ze op niet meer mocht rekenen dan een plekje in een of ander orkest. Het was in haar beleving een ‘kleinerend' en ‘sadistisch' gevoerd gesprek, waarbij ze stellig de indruk kreeg dat 's-Gravesande genoot van zijn machtspositie: “Kijk je nou zitten met je kopje thee,” zei hij. Ze had het gevoel dat ze meedeed aan Idols. Zo werd het in de krant nogal smeuïg opgediend, maar wel met inktzwarte ondertonen.

Mentor
De voorgeschiedenis verliep voor Van Poucke volgens het bekende stramien van eerst auditeren (Van Poucke deed dat al in 2018) met daarop volgend een door een speciaal aangewezen mentor (als 'personal coach') begeleid ontwikkelingstraject van maximaal drie jaar. Het project wordt traditioneel gefinancierd door het FPK. In dit geval was de mentor de artistiek leider van Amsterdam Sinfonietta, de violiste Candida Thompson.

Niet uniek
Na de beëindiging van het traject bepaalt een negenkoppige commissie of de gekandideerde aan de gestelde criteria heeft voldaan. Zo ja, dan wordt de prijs toegekend en door de minister van OCW feestelijk uitgereikt. Voor Van Poucke pakte het evenwel anders uit: tijdens een zoom-vergadering door de commissie werd het ‘nee'. Van Poucke verdiende de prijs niet.

Het is niet uniek dat de prijs na zo'n langdurig traject toch niet wordt uitgereikt. Volgens oud-commissievoorzitter Ed Spanjaard gebeurt dat hooguit eenmaal in de vijf jaar (wat ik voor een prijs die niet per se jaarlijks wordt uitgereikt vrij hoog vind). De musicus die de domper ten deel valt kan in de praktijk weinig anders dan het oordeel stilzwijgend accepteren. Reuring betekent in dit geval immers negatieve publiciteit en geen musicus die daarop zit te wachten. Tot Ella van Poucke op het toneel verscheen...

Commissie
De commissie had dus ‘nee' gezegd. Wie zijn de huidige leden?

• Ad 's-Gravesande (voorzitter)
• Bart Visman
• Candida Thompson
• David Kuyken
• Hans Ferwerda
• Ingrid Geerlings
• Marcel Mandos
• Mauricio Fernandez
• Simone Meijer

Candida Thompson
Aangezien ook Candida Thompson deel uitmaakt van de commissie zal ze - hoe het ook wordt gewend of gekeerd - gedurende die drie jaar niet bijster onder de indruk zijn geraakt van Van Poucke. En als ze dat wel was had ze, nadat de overige acht leden van de commissie of de meerderheid van hen het oordeel hadden geveld, uit die commissie moeten stappen. En niet heimelijk, maar gelijk in het openbaar (zoals eens Martha Argerich tijdens dat roemruchte Chopin Pianoconcours in Warschau: ze nam gelijk het vliegtuig terug naar huis). Zo eenvoudig kan het zijn.

Onduidelijk
Zijn er heldere criteria geformuleerd die (ook) voor het publiek toegankelijk zijn en aan de hand waarvan de commissie heeft besloten? Nee. Op de website valt er niets over te lezen. Wel is er informatie te vinden over wat er voor de toelating tot het ontwikkelingstraject is vereist, met als belangrijkste uitgangspunt de ‘potentie om als solist een internationale carrière op te kunnen bouwen, geheel of ten dele in orkestverband ', en het ‘aan kunnen tonen van concrete plannen voor artistieke ontwikkeling'. Typische ambtenarentaal.

Barricaden
Van Poucke is na de afwijzing wél op de barricaden van de publiciteit geklommen. Haar belangrijkste verwijt is tegelijkertijd met meest zwakke punt van menige beoordelingscommissie: het ontbreken van specifieke, voor iedereen toegankelijke criteria met het oog op een zo objectief mogelijke beoordeling. Wat overigens evengoed geldt voor de criteria ten aanzien van het ontwikkelingstraject, want ook daarover is niets bekend. Volgens ingewijden zijn die er niet eens. Dat moet Van Poucke's mentor ook zijn opgevallen, denk ik zo.

Het is ronduit lachwekkend als het niet zo diep triest zou zijn: dat voor de prijs niet (langer...) in aanmerking komt terwijl zij al lang en breed kan bogen op een internationale solocarrière en dus heeft bewezen over de daarvoor vereiste kwaliteiten te beschikken en daarin zelfs al aanzienlijk verder is gevorderd dan menige andere musicus uit het verleden die de prijs wél ontving.

Gemankeerd
Een niet minder belangrijk punt was de toekenning door het Fonds Podiumkunsten van bijna 30.000 euro ter ondersteuning van het speciaal voor Van Poucke ingerichte project. Belangrijk ook omdat de toekenning tevens a priori de erkenning inhield van de muzikale kwaliteiten van Van Poucke. Dat het ten slotte heel anders is uitpakt zegt eerder iets over de gemankeerde professionaliteit van de commissieleden als over muzikale kwaliteiten van deze gevierde celliste.

Trouwens, hebben alle commissieleden wel echt serieus naar haar spel geluisterd? Volgens Van Poucke sowieso niet in de zaal, want in de afgelopen drie jaar heeft ze niet meer dan drie leden gezien. Tijdens de pandemie waren de zalen bovendien veel leger dan normaal en zou het ze zeker zijn opgevallen. Met - de aantekening dat in die drie jaar de commissie voor de helft is gewijzigd...

Stilzwijgen
Wat waren de motieven om Van Poucke deze toch wel prestigieuze prijs te onthouden? Voorzitter 's-Gravesande hult zich, evenals de overige commissieleden, in stilzwijgen. Blijkbaar wordt dit gezien als een interne kwestie, maar wel met mogelijk grote externe gevolgen, terwijl het bovendien een staatsprijs betreft die uit belastingopbrengsten wordt gefinancierd. Het roept bij mij althans Janácek in herinnering: diens 'In de mist' en 'Over een overwoekerd pad'. Deze of gene zal zich er wel niet in 'herkennen'.

Wat zegt het Fonds Podiumkunsten, rijksinstituut en financier van de prijs, er eigenlijk zelf van? Dat de kwestie zeer serieus wordt genomen, het besluitvormingsproces wordt onderzocht en de wijze waarop het (slechte) nieuws is gebracht. Daarnaast wordt het reglement onder de loep genomen. Laten we er vooral maar het beste van hopen.

Geen woord Spaans
Hoe staat het eigenlijk met de speltechnische kwaliteiten van Ella van Poucke? In januari en juni van dit jaar nam ze, samen met Jean-Claude Vanden Eynden en het Phion onder leiding van Günter Neuhold voor het Nederlandse muzieklabel Challenge Classics de complete cellowerken van Robert Schumann op. Mijn recensie kunt u hier lezen. Daar is wat mij betreft geen woord Spaans bij.

Rasmuzikanten
Ella maakt deel uit van een familie van rasmuzikanten, waartoe ook haar zeer getalenteerde broer Nicolas behoort. Het is dit grote talent dat luisteraars in de ban van hun spel brengt en niet hoog genoeg gewaardeerd kan worden. Daar kan de een of andere stoffige commissie op zich gelukkig niets aan veranderen, maar dat doet niets af aan het feit dat een onterecht of ongemotiveerd oordeel tot veel onnodige carrièreschade kan leiden.

Kloof
Misschien ligt het grootste probleem wat dit betreft wel bij de (wellicht niet te dichten) kloof tussen musici, allerhande in het leven geroepen commissies en daarmee verbonden bestuurders en beleidsmakers, met in de laatste twee categorieën helaas teveel personages die nog nooit op een concertpodium of in een muziekstudio hebben gestaan, mogelijk zelfs te weinig affiniteit met of kennis van muziek hebben en zonder goed vastgelegde, uniforme toetsingscriteria juist door hun losse-flodder-meningen of daaruit volgende besluiten aan de sector veel schade kunnen toebrengen.

Lichtpuntje?
Valt er nog een lichtpuntje te ontdekken, temidden van al die moedeloze zzp'ers die door de pandemie-misère merendeels toch al op een houtje moeten bijten omdat gerichte steun uitblijft? Ik zie het alleen als de gehele muzieksector in eerste aanleg bestuurlijk danig op de schop gaat. Geïnitieerd door vakmensen welteverstaan, en met de hete adem van al die musici in hun nek (want ook daaraan ontbreekt het helaas nog steeds). Al hoeft helaas niemand veel vertrouwen te hebben in de Haagse politiek als aanjager van de zozeer gewenste en noodzakelijke cultuuromslag.

En Ella van Poucke? Ze zal het ongetwijfeld ook zonder die prijs redden. Haar talent is immers vele malen groter dan die prijs. We zullen nog veel van haar gaan horen, zoveel is zeker. En dan vooral muzikaal!

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links