DVD-recensie

 

© Siebe Riedstra, december 2012

 

 

Bruckner: Symfonie nr. 8 in c, tweede versie Schalk, 1890

Boston Symphony Orchestra o.l.v. William Steinberg

ICA Classics ICAD 5071 • 66' •

Opname: 9 januari 1962, Sanders Theatre, Harvard University (VS)

http://www.youtube.com/

 

 


Doorgewinterde verzamelaars zullen weten dat er twee cd's zijn die in geen enkele verzameling mogen ontbreken. Dat zijn de opnamen die Hans Wilhelm (William) Steinberg in de herfst van zijn carrière maakte voor het label DG met zijn laatste orkest met een internationale reputatie, het Boston Symphony Orchestra. Slechts drie jaar (1969-72) was hij daar de chef, in tegenstelling tot zijn toewijding aan zijn 'echte' orkest, de Pittsburgh Symphony. Dat was het orkest dat hij een kwart eeuw trainde, van 1952 tot 1976, twee jaar voor zijn dood. Kenners weten dat de opnamen die Steinberg daar realiseerde stuk voor stuk een status aparte hebben - ondanks het feit dat ze in stylistisch opzicht kinderen van hun tijd zijn (verdubbeling van de blazers in het klassieke repertoire). In Europa is William Steinberg een vergeten maestro - zijn zoon Pinchas kennen we maar al te goed. In Amerika was hij een grootheid.

Hans Wilhelm Steinberg werd geboren in Keulen, in 1899. Hij was een vioolspelend en componerend wonderkind. Na zijn wonderjaren speelde hij daar tweede viool in het opera-orkest onder Klemperer, die hem ontsloeg omdat hij zijn eigen streken gebruikte, en vervolgens inhuurde als assistent-dirigent. Steinberg maakte pijlsnel carrière, van Keulen naar Praag, en door naar Frankfurt. In Frankfurt maakten de bruinhemden in 1933 een eind aan zijn dirigentenloopbaan in Europa. Samen met Bronislaw Huberman toog Steinberg naar Palestina, om het latere Israelisch Philharmonisch Orkest in de steigers te zetten. Toen Toscanini in Palestina op bezoek kwam realiseerde hij zich ogenblikkelijk de bijzondere kwaliteiten van Steinberg, en nam hem mee als assistent naar zijn RCA Orchestra. Dat was het begin van Steinbergs Amerikaanse levensfase, die hem via het orkest van Buffalo (1945-1952) naar Pittsburgh voerde. Intusssen bracht hij dirigeerbezoeken aan alle grote Amerikaanse orkesten, in het bijzonder het New York Philharmonic Orchestra. Hij overleed in 1978 na een concert met dat orkest en Isaac Stern als solist.

Steinberg heeft een groot aantal geluidsopnamen nagelaten, maar beeldopnamen zijn zeldzaam. Dit is de eerste uitgave van een complete uitvoering van de Achtste van Bruckner, opgenomen in 1962, als gastdirigent van het Boston Symphony Orchestra. Pas zeven jaar later zou Steinberg Boston 'er bij nemen'. Dit is een simpele concertregistratie zonder extra's, en ik ga u niet wijsmaken dat hier een onvergetelijk moment in de muziekgeschiedenis werd vastgelegd. Maar om eindelijk deze legendarische maestro aan het werk te ziem is voor afficionados een belevenis. Steinberg stond bekend om zijn droge humor en zijn 'geen flauwekul' instelling. Over zijn geserreerde dirigeerstijl tegenover die van zijn beweeglijke tijgenoten - raad maar wie - zij hij: 'hoe meer zij dansen, des te minder beweeg ik'.

Over Bruckner zullen de geleerden het voorlopig nog lang niet eens zijn. William Steinberg werd geboren in 1899, drie jaar na het overlijden van de componist. Zijn interpretatie van de Achtste is die van een tijdperk dat al een halve eeuw en een continent van ons verwijderd is. Steinberg gebruikte de revisie van de symfonie die Bruckner in 1890 maakte met de hulp van zijn leerling Josef Schalk. Dat was de versie waarmee hij opgroeide, die hij uit zijn hoofd kende, en die hij zijn leven lang bleef dirigeren. Ook op deze opname dirigeert hij zonder partituur. Die versie genoot overigens de voorkeur van een groot aantal prominente dirigenten van Steinbergs generatie - Knappertsbusch gebruikte tot op hoge leeftijd zijn eigen variant. Fascinerend om te zien hoe de Europese traditie in Boston zijn vervolg kon vinden in een klankbeeld dat naadloos aansluit bij dat van de oude wereld. Deze historische televisie-opname vormt het levende bewijs. Het gaat hier overigens niet in de eerste plaats over Bruckner, maar over een groot dirigent die we bijna zouden vergeten: William Steinberg.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links