DVD-recensie

 

© Paul Korenhof, september 2020

 

Mozart: Idomeneo
Eric Cutler (Idomeneo), David Portillo (Idamante), Anett Fritsch (Ilia), Eleonora Buratto (Elettra), Benjamin Hulett (Arbace), Oliver Johnston (Gran Sacerdote), Alexander Tsymbalyuk (La Voce di Nettuno)
Teatro Real Madrid
Dirigent: Ivor Bolton
Regie: Robert Carsen
Toneelbeeld: Robert Carsen en Luis F. Carvalho
Opus Arte OABD7276D (BD)
Opname: Madrid, februari 2019

 

Dat Idomeneo in een halve eeuw van een vrijwel onbekende opera is uitgegroeid tot een repertoirewerk, hangt ongetwijfeld samen met de actuele thematiek van oorlog en vluchtelingen rond en in de Middellandse Zee. Aanvankelijk, van Homerus tot de Teldec-opname van Harnoncourt, indertijd de grote 'eyeopener' voor deze opera, betrof het verhaal altijd het conflict tussen Grieken en Trojanen, waaraan in Mozart's opera een menselijk tintje werd gegeven door een amoureuze driehoek en de gewetensnood van de hoofdpersoon.

In de afgelopen decennia werd de handeling echter steeds meer geactualiseerd. Het begon ermee dat Kreta werd veranderd in Cyprus en de Trojanen in Turken (wat zij in feite altijd al waren), maar met het aantal eigentijdse conflictsituaties in die regio groeide ook het aantal 'actualiserende' regisseurs dat zich op het werk stortte. De gevolgen waren voorspelbaar, zeker toen het probleem van de bootvluchtelingen steeds grotere proporties aannam, en in het verlengde daarvan werden de personages van Idomeneo, Idamante, Ilia en Elettra eveneens in een steeds veranderend eigentijds licht gesteld.

Bekijken we de productie die vorig jaar in Madrid in première ging, vanuit een actueel perspectief, dat zien we een eiland in de Middellandse Zee dat kennelijk overspoeld is door Syrische vluchtelingen. Erg concreet maakt regisseur Robert Carsen dat overigens niet. In een sterke, dramatisch geladen aanpak laat hij veel mogelijkheden open, ook voor de plaats van handeling en de duiding van de personages. Zo schept hij bijvoorbeeld ruimte voor de suggestie dat het optreden van 'vorst' Idomeneo in feite wel eens het echte monster zou kunnen zijn - een verwijzing naar de gevaren die dreigen van de kant van moderne dictators? Veel belangrijker is dat hij van het verhaal meer een moderne parabel maakt dan een documentair verslag, waardoor bijvoorbeeld mythologische verwijzingen ook in deze moderne beelden een dubbele betekenis kunnen krijgen.

Even sterk als in zijn beeldtaal (met bijzonder effectieve projecties) is Carsen in zijn personenregie en in de behandeling van de koorscènes. Van de titelheld tot het kleinste rolletje groeien de dramatis personae uit tot geloofwaardige karakters, terwijl de groots opgezette koorscènes zonder meer aangrijpend zijn, van het vrijwel doorgecomponeerde slot van het eerste bedrijf (een muziekdramatische meesterzet van Mozart!) tot de slotscène, een hoopvolle ode aan vrede en vrijheid die wordt ingeleid door de fenomenale bas van Alexander Tsymbalyuk als 'stem van Neptunus'.

Muzikaal levert de aanpak van de merkbaar gelijkgestemde Ivor Bolton met een flinke orkestbezetting en een opmerkelijk groot koor, een indrukwekkende bijdrage aan het toneelbeeld. Wie weet hoe Mozart zijn oorspronkelijke plannen voor dit werk rigoureus aanpaste aan de mogelijkheden van het Mannheimer orkest dat hij bij de première in München ter beschikking had, kan alleen maar instemmen met Bolton's aanpak. Zo zou Mozart het in deze omstandigheden waarschijnlijk ook hebben gewild!

Dat de slotscène niet gevolgd wordt door de originele balletfinale, kan ik mij voorstellen. Muzikaal is dat ballet een juweeltje, maar in deze enscenering zou het niet gepast hebben. Jammer is wel dat Bolton ook elders niet de originele Münchner versie op de lessenaars plaatste, maar de Weense bewerking waarin de rol van Idamante was herschreven voor tenor. De kennelijke voorkeur voor een man(nenstem) als Idamante (keuze van Carsen?) is een overbodige knieval voor modern theatraal realisme. Opera is theater en het is onzin om aan theater de schijn van realiteit te willen verlenen. Theatraal realisme is iets anders dan het realisme van de wereld buiten het theater!

Als Idomeneo zien we een sterk aanwezige en goed acterende Eric Cutler die vocaal prima opgewassen is tegen zijn rol, maar wiens timbre niet altijd de autoriteit uitstraalt die we van een (opera)vorst mogen verwachten. Op dat punt scoort de Idamante van de jonge Amerikaanse tenor David Portillo beter, maar diens voordracht blijft aan de monochrome kant en komt op sommige momenten te 'zakelijk' over: 'Andrò ramingo e solo' is meer dan alleen maar de mededeling 'ik ga even een boodschap doen'!

Anett Fritsch zet een overtuigende Ilia neer en maakt er minder het 'lieve meisje' van dan we meestal in die rol tegenkomen, maar in haar zang had ik toch graag iets meer 'Pamina-lyriek' gehoord. Nu komt zij vocaal te dicht in de buurt van Eleonora Buratto's Elettra, van wie zij nu vooral te onderscheiden is door de kostumering. Deze gepassioneerde en vocaal sterke Elettra draagt bij wijze van uitzondering trouwens geen rode jurk of een rode pruik, maar een militair uniform. Heel effectief! Verder komen ook de kleinere rollen uitstekend uit de verf met als primus inter pares de reeds gesignaleerde Neptunus van Tsymbalyuk.

De videoproductie van François Rousillon combineert een fraai gemonteerde registratie met sfeervolle filmbeelden, terwijl de klank via de Blu-ray Disc (48kHz/24bit, 2.3Mbps) een ware weldaad is voor het muzikale oor. Het dvd-boekje komt echter wat minimalistisch over met twaalf pagina's waarvan meer dan de helft gevuld is met foto's, terwijl synopsis en toelichting (in het Engels) vier pagina's innemen. Dat doet zelfs een budgetlabel als Naxos beter!


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links