CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, september 2012

 

 

Heinrich Schütz Edition

(Inhoud onderaan deze bespreking)

Cappella Augustana o.l.v. Matteo Messori

Brilliant Classics 94361 (19 cd’s)

Opname: 2003-2010

Voor toelichting, teksten en vertaling: klik hier


Heinrich Schütz (1585-1672) mag beschouwd worden als de belangrijkste componist van de generatie na Monteverdi. In het Duitse muziekleven speelde hij een sleutelrol in de overgang van de late renaissance naar de vroege barok. Als leerling van Gabrieli bracht hij uit Italië een passie mee voor de nieuwe ‘stile concertato’ voor stemmen met instrumentale begeleiding. Die combineerde hij met een groot respect voor de Vlaamse en Italiaanse polyfone meesters. Het leven van Schütz werd in hoge mate getekend door de verschrikkingen van de Dertigjarige Oorlog (1618-1648), in wezen een godsdienstoorlog die grote delen van Europa in brand zette. Schütz was een gelovig Lutheraan, maar door zijn Italiaanse opleiding probeerde hij de kloof tussen protestanten en katholieken te overbruggen. Zijn oeuvre bestaat uitsluitend uit religieuze vocale werken, met uitzondering van een boek madrigalen en een verloren gegane opera. Het wordt gecatalogiseerd volgens de Schütz Werke Verzeichnis (SWV).

Dit is niet een ‘Complete Heinrich Schütz Editie’, hoewel die er natuurlijk al lang had moeten zijn. Hier zijn de vier tot nu toe beschikbare delen van de Schütz Editie van het label Brilliant Classics handzaam samengevoegd. Tussen 2003 en 2010 verschenen ze, verpakt in een kartonnen schuif met vijf volwassen cd’s (deel 1), of in handzame kartonnen doosjes met vier of vijf ‘wallets’. De huidige uitgave bevat negentien wallets in een stevige kartonnen doos. De oorspronkelijke toelichtingen zijn verplaatst naar het internet, alleen in het Engels, maar zeer uitgebreid (124 pagina’s), uiterst informatief, en van de hand van dirigent Matteo Messori. Messori heeft een uitgesproken mening over de uitvoeringspraktijk van deze werken en weet die met verve te verdedigen. Het mag dan geen complete editie zijn, hier zijn wel een groot aantal belangrijke werken bijeengebracht in voor het merendeel respectabele uitvoeringen. Voor de nieuwsgierige verzamelaar vanwege de geringe kosten een onweerstaanbare aanschaf.

De ondernemende Italiaan Matteo Messori is de motor achter dit project. Hij verzorgt vanachter de toetsen de begeleiding en dirigeert tegelijkertijd, en heeft een bezetting bijeengebracht in projecten die in Polen en Italië plaatsvonden. Daar komt ook het merendeel van de deelnemende vocalisten vandaan. Bekende namen die hun sporen verdienden in de Bach-Editie van Brilliant zien we hier eveneens terug. Tenor Gerd Türk en de Nederlandse baszanger Bas Ramselaar drukken een positief stempel op de drie Passionsmusiken. Collega Harry van der Kamp maakt indruk in de bassolo’s op de Sinfoniae Sacrae.

Messori heeft essentiële keuzes gemaakt die geheel passen in de uitvoeringspraktijk anno nu. De vocale bezetting is solistisch, niet korisch. Dat brengt uiteraard risico’s met zich mee, vooral in de uitspraak van het Duits door de Poolse solisten, en de vocaaltechnische capaciteiten van enkele solisten, met name de mannelijke alten. In de Sinfoniae Sacrae, een samenwerking tussen Poolse vocalisten en Italiaanse instrumentalisten, wil dat nog wel eens schuren, maar dat zijn momentopnamen en zeker niet de norm.

De Musikalische Exequien op. 7 laten zich in dit opzicht goed vergelijken met de uitvoering van Philippe Herreweghe op Harmonia Mundi (klik hier). Herreweghe opteert voor een weldadig verzadigde koorklank, Messori kiest voor het breekbare geluid van een handvol solisten. Een andere essentiële keuze van Messori betreft het begeleidende orgel. We weten al dat de kistorgels die we de afgelopen halve eeuw voor onze kiezen hebben gekregen een historische vervalsing zijn. Nicolaus Harnoncourt geeft dat ruiterlijk toe, maar maakt er toch gebruik van, want het is o zo handig. Messori heeft een pragmatisch alternatief gevonden: hij kiest een orgel dat het etiket ‘kist’ is ontgroeid, maar toch nog verplaatsbaar genoeg is om in deze kamermuzikale interpretaties de benaming orgel te verdienen. Voor geïnteresseerden is de dispositie op bovenvermelde website te vinden. Het verschil is heus niet schokkend, maar voor pientere oortjes wel zo prettig. Een markant voorbeeld levert SWV 350, een zetting van Psalm 150 uit de Sinfoniae Sacrae II, waar de tekst uitbundig geïllustreerd wordt door diverse orgelregisters, waaronder een Regaal, dat we niet zo gauw op een kistorgel zullen aantreffen. Het grootste verschil schuilt in een voor orgelkenners direct herkenbaar fenomeen: de bekende neutrale, enigszins doffe klank van de Holpijp, een houten register van gehalveerde lengte, wordt regelmatig vervangen door de strijkende klank van de open Prestant, vaak met ‘spuwende’ aanzet.

Schütz was een van de eerste Duitse componisten die zijn werken van opusnummers voorzag. In deze Schütz Editie zijn ze voor een groot deel bijeengebracht, maar natuurlijk is het spijtig dat een paar titels, waaronder Psalmen Davids, Sinfoniae Sacrae III en Schwanengesang ontbreken. Dat laat onverlet dat met deze Schütz-Editie een flinke stap naar voren is gezet in de appreciatie van een grote wegbereider voor J.S.Bach (en Johannes Brahms!). Matteo Messori heeft lef en doet zijn uiterste best om zijn visie op deze werken overtuigend over te brengen, en hij hoeft zich nergens voor te schamen, integendeel. Brilliant mag trots zijn op een Schütz Editie die door zijn omvang, zorgvuldige benadering en originele uitwerking nu al een unieke positie heeft verworven.

___________________________

Inhoud (met dank aan Musicweb International)

CD 1-2 [51:52 + 48:35]
Symphoniae Sacrae I, 1629 (SWV 257-276)

CD 3-5 [56:21 + 49:19 + 66:10]
Symphoniae Sacrae II, 1647 (SWV 341-367)
Weihnachtshistorie (Christmas Story) (SWV 435)
Anna Mikolajczyk, Marzena Lubaszka (soprano), Piotr Lykowski (alto), Krzystof Szmyt, Robert Pozarski (tenor), Harry van der Kamp, Bogdan Makal, Walter Testolin, Gian Paolo Dal Dosso (bass), Alberto Stevanin, Gianni Meraldi (violin, violetta), Jean-Pierre Canihac, Marie Garnier-Marzullo (cornett), Jonathan Pia (trumpet), Luigi Mario Lupo, Rossella Pozzer (fiffare, recorders), Mauro Morini, Ermes Giussani, Roberta Pregliasco (sackbut), David Yacus (sackbut, dulcian), Elena Bianchi, Vincenzo Onida (dulcian), Florian Weininger (violone, double bass), Dolores Costoyas (theorbo), Matteo Messori (organ)
rec. July 2003, Chiesa arcipretale di S. Giacomo, Polcenigo (Pordenone), Italy

CD 6-7 [55:05 + 54:11]
Cantiones Sacrae, 1625 (SWV 53-93)

CD 8-9 [40:50 + 33:14]
Kleine Geistliche Konzerte I, 1636 (SWV 282-305)

CD 10 [55:42]
Il primo libro de madrigali, 1611 (SWV 1-19)
Anna Mikolajczyk, Kira Boreczko-Dal, Marzena Lubaszka (soprano), Francesca Russo Ermolli (mezzo-soprano), Michel Van Goethem, Maciej Gocman (alto), Aleksander Kunach, Paolo Borgonovo, Luca Dellacasa (tenor), Matteo Bellotto, Walter Testolin, Bogdan Makal, Garrick Comeaux (bass), Nicola Dal Maso (violone), Alessandro Orsaria (organ), Matteo Messori (spinettino, organ)
rec. January 2004, Quadreria del Seminario, Bedonia (Parma), Italy; March 2004, Chiesa arcipretale di S. Giacomo, Polcenigo (Pordenone), Italy; May 2004, Chiesa di S. Martino, Montarsiccio near Bedonia (Parma), Italy

CD 11 [47:50]
Auferstehungshistorie (SWV 50)

CD 12 [60:44]
St Matthew Passion (SWV 479)
Dialogo per la Pascua (SWV 443)

CD 13 [52:30]
St Luke Passion (SWV 480)
Es gingen zweene Menschen hinauf (Dialogus) (SWV 444)

CD 14 [52:44]
St John Passion (SWV 481)
Die Sieben Worte Jesu Christi am Kreuz (SWV 478)
Marzena Lubaszka, Elzbieta Adamczyk, Magdalena Niebywalska (soprano), David Munderloh, Vincent Lièvre-Picard (alto), Gerd Türk, Hervé Lamy, Giovanni Cantarini (tenor), Bas Ramselaar, Walter Testolin, Lisandro Abadie (bass), Alberto Stevanin (viola da braccio), Il Sonar parlante - concerto di viole; Matteo Messori (organ)
rec. August 2005, Chiesa di S. Pietro, Groppo di Albareto (Parma), Italy

CD 15-17 [53:44 + 44:44 + 59:42]
Kleine Geistliche Konzerte II, 1639 (SWV 306-337)
Musicalische Exequien, 1636 (SWV 279-281)

CD 18-19 [62:06 + 49:54]
Geistliche Chor-Music, 1648 (SWV 369-397)
Anna Mikolajczyk, Anna Niewiedzial, Marzena Lubaszka, Kamila Kulakowska, Jana Reiner, Astrid Werner, Stanislava Mihalcová, Ivana Bilej Brouková, Gabriela Eibenová (soprano), Maciej Gocman, Rolf Ehlers, Nils Giebelhausen (alto), Tobias Hunger (alto, tenor), Michael Schaffrath, Stephan Gähler (tenor), Walter Testolin, Johannes Schmidt, Bogdan Makal (bass), Arno Paduch (cornett), Sebastian Krause, Kentaro Wada, Bernhard Ziesch, Ercole Nisini, Volkmar Jäger, Sebastiano Ricci (sackbut), Alessandro Orsaria (organ), Matteo Messori (spinettino, organ)
rec. July and August 2008, Church of Opawa ( Silesia), Poland


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links