CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, september 2013

 

Sonates van Domenico Scarlatti, gespeeld op klavecimbel, piano, gitaar, harp en accordeon

Pieter-Jan Belder (klavecimbel), Michelangelo Carbonara (piano), Luigi Attademo (gitaar), Godelieve Schrama (harp), Mie Miki (accordeon)

Brilliant Classics 94613 • 62’ + 67’ + 52’ + 70’ + 71’ • (5 cd’s)

   

Op 23 juli 1757 overleed Domenico Scarlatti in Madrid. Twee jaar voor zijn dood gingen alle documenten en manuscripten van zijn hand verloren in de gigantische aardbeving die Lissabon in puin legde. Dat er toch nog 555 sonates bewaard zijn gebleven danken we aan het feit dat Scarlatti kopieën van zijn werken liet maken om ze in Italië te verspreiden. De beroemde castraat Farinelli fungeerde daarbij als postbode.

Domenico Scarlatti werd geboren in 1685, hetzelfde jaar als Johann Sebastian Bach. Samen zijn ze verantwoordelijk voor het beste wat er in die tijd voor toetsinstrumenten is gecomponeerd. Ze zullen elkaar niet hebben gekend – Bach werkte in Duitsland, Scarlatti in Spanje. Ook in hun componeren lijken ze niet op elkaar: Bach schreef in de strenge ouderwetse Noordduitse traditie, met de fuga als het hoogst bereikbare. Scarlatti leefde onder de Spaanse zon, en maakte graag gebruik van de hem omringende volksmuziek. In de behandeling van het klavier is er tussen de beide meesters een fundamenteel verschil. Het hoogtepunt uit het oeuvre van Bach, de Goldberg variaties, werd uitdrukkelijk geconcipiëerd voor een instrument met twee klavieren (manualen), terwijl Scarlatti uitsluitend voor éénmanualige instrumenten componeerde. Dat de pianisten vandaag de Goldbergs zowel als Scarlatti op een Steinway uitvoeren zegt meer over de kwaliteit van de muziek dan eventuele overeenkomsten in speeltechniek. Daarin was Domenico een groot vernieuwer: snelle repetities op één noot, flitsende parallelle passages in tertsen en sexten, grote melodiesprongen, en gekruiste handen – het zijn allemaal uitvindingen van Scarlatti.

Pieter-Jan Belder maakte in de periode 2000-2007 een complete registratie van de 555 sonates op 36 cd’s, uitgebracht in twaalf afleveringen van drie cd’s. Brilliant heeft vervolgens een editie uitgebracht met alle sonates in één doos van 36 cd’s. Afgezien van de uitstekende kwaliteit een verademing voor de muziekliefhebber die urenlang bezig is om deze of gene sonate op te sporen: hier staan ze keurig klaar in numerieke volgorde – van 1 tot 555.

Brilliant Classics bracht in de loop van de tijd een aantal cd’s uit waarop Scarlatti te horen is op totaal andere snaarinstrumenten: de gitaar en de harp. Ook accordeoniste Mie Miki speelde met veel succes een virtuoze schijf vol. Dat Scarlatti op de piano uitstekend kan klinken wisten we al, maar een accordeon? Geen zorgen – vooral als er zo wordt gespeeld als hier. Hetzelfde geldt voor de harp van Godelieve Schrama en de gitaar (met de bekende bijgeluiden) van Luigi Attademo. Uiteraard hebben de uitvoerenden een selectie gemaakt op grond van persoonlijke voorkeur en technische geschiktheid – gekruiste handen op een accordeon gaat nu eenmaal niet. Dat daarbij overlappingen ontstaan is alleen maar leuk. Zo spelen Schrama en Miki allebei de sonate nr. 9, en het hoeft niemand te verbazen dat de harp en de gitaar zelfs drie maal dezelfde voorkeur delen: sonates 208, 209 en 213. Ik had gehoopt dat Pieter-Jan Belder in de gelegenheid gesteld zou worden om zijn eigen zeer persoonlijke keuze aan ons voor te stellen, maar dat is niet gebeurd. We moeten het doen met cd nummer 34 uit de verzameldoos, volgespeeld op twee klavecimbels, terwijl Belder elders ook fortepiano’s en een orgeltje bespeelt. Een gemiste kans voor open doel. Jammer.

Labelchef Pieter van Winkel speelt – net als echtgenote Klara Würtz – uitstekend piano, maar belangrijker voor zijn label is het feit dat hij een feilloze neus heeft voor klaviertalenten. Hij bewees dat al eerder op de box met de Goldberg-variaties in vier vermommingen, waar de Chinese pianist Yuan Sheng aangenaam verraste. Hier maken we kennis met de Italiaan Michelangelo Carbonara, die ook de complete pianowerken van Ravel voor Brilliant heeft opgenomen. Hij speelt Scarlatti met een goed instinct voor de stijl, helder, doorzichtig en zuinig met het pedaal. Op youtube is hij te zien in Sonate 82 – overtuig uzelf.

Een aardig initiatief, dat voor mij zijn toegevoegde waarde ontleent aan het feit dat de topper uit deze box, Mie Miki met haar accordeon, haar terechte plekje in de catalogus terug heeft. Wat deze dame op haar instrument presteert grenst aan het ongelofelijke, zowel technisch als muzikaal.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links