CD-recensie

© Siebe Riedstra, februari 2017

Deze opnamen werden gemaakt vlak voor het moment dat Jaap van Zweden zijn eerste schreden zette op een uiterst succesvolle carrière als dirigent. Dat hij daarmee een al even opzienbarende loopbaan als violist afsloot zijn we bijna vergeten. In de overgang van de ene naar de andere discipline herinner ik me levendig een programma dat hij als dirigent èn solist uitvoerde met het Enschedese orkest dat toen onder de onwaarschijnlijke naam ForumFilharmonisch opereerde. Tsjaikovski's Souvenir de Florence werd gevolgd door het Vijfde Vioolconcert van Mozart; na de pauze klonk de Tweede Symfonie van Beethoven. Daarmee werd in het begin van de jaren negentig een relatie geboren die een paar jaar later zou resulteren in zijn eerste chef-dirigentschap. Twintig jaar later is hij chef van het New York Philharmonic Orchestra - een duizelingwekkende prestatie.

Daarmee keert hij terug naar de stad waarheen hij als zestienjarige vertrok om zijn vioolstudie af te ronden. Op dat moment was hij onbetwist het grootste viooltalent dat Nederland heeft voortgebracht. De bekroning werd zijn benoeming tot concertmeester van het Concertgebouworkest, twintig jaar oud. Heeft die benoeming hem geholpen? Jazeker. Maar ze heeft hem ook in de weg gestaan om zich te ontwikkelen als een vioolsolist zonder weerga. Dat heeft overigens ook te maken met het tijdsgewricht, dat in die tijd nog bepaald werd door een handvol platenlabels met een bijpassende selectie vioolspelende fenomenen. U kunt ze zelf verzinnen. Men kan zich achteraf alleen maar verbazen dat het label Philips zich niet wat actiever betoond heeft in de promotie van het fenomeen Van Zweden.

Uiteraard soleerde de concertmeester met regelmaat bij 'zijn' orkest; tussen 1979 en 1998 gebeurde dat in totaal 67 keer. Voor het eerst met Mendelssohns Vioolconcert, voor het laatst met Rihms' Gesungene Zeit. Optredens met de overige Nederlandse orkesten moeten in de honderden hebben gelopen. In 1996 verscheen op het label RCA een cd met twee registraties die op de valreep vastlegden waartoe dit vioolwonder in staat was. Als een rockstar prijkt hij op de hoes, met hippe zonnebril. De cd is zeer terecht opnieuw uitgebracht door het label Naxos, want wat wordt hier schitterend gespeeld. Eigenlijk janmmer dat hij de viool heeft opgegeven. In deze opname van het Eerste Vioolconcert van Sjostakovitsj laat Van Zweden horen dat hij zich mag plaatsen in de gelederen van Heifetz en Oistrach: een violist die je herkent aan zijn toon.

index