CD-recensie

© Siebe Riedstra, april 2015

Wolfgang Rihm (1952) is de belangrijkste Duitse componist van onze tijd. Zo belangrijk dat de ZaterdagMatinee in het seizoen 2011/2 uitgebreid aandacht besteedde aan een toondichter die geen genre heeft overgeslagen en daarbij de gewoonte heeft om scheppingen met elkaar te verbinden als 'werk in uitvoering'. Een markant voorbeeld is zijn partituur voor de Sieben Passions-Texte die hier met een derde opname wordt vereerd. Ze maakt deel uit van een groter werk, Vigilia, voor gemengd koor en instrumentaal ensemble. Daar worden de gezongen delen (Motetus I-VII) afgewisseld met instrumentale delen (Sonata I-VII) en afgesloten met een Miserere. De vocale delen kunnen als a capella koorwerken worden uitgevoerd of door een ensemble van zes solisten. Vigilia werd in zijn geheel opgenomen voor het label Neos, de koorversie van de Passions-Texte verscheen bij Harmonia Mundi en is hier door collega Aart van der Wal besproken. Niet alles wat de componerende vulkaan Rihm produceert is even memorabel, maar met de Sieben Passions-Texte heeft hij een werk afgeleverd dat in het tegenwoordige rijke neo-spirituele landschap met kop en schouders boven de concurrentie uitsteekt. Muziek die ontroert zonder de ziel in slaap te sussen.

Luigi Nono (1924-1990) wilde net als zijn schoonvader Arnold Schönberg zijn luisterende medemens wakker schudden en bewust maken van een andere, betere wereld. Bij Nono had dat streven een uitgesproken poltitieke lading, waarbij de klanken bepaald niet uitgedrukt werden in de vorm van strijdliederen. Met seriële werken trok Nono naar fabrieken, om met behulp van zijn vriend Claudio Abbado de arbeiders wakker te schudden. Dat een partituur als Donde estas, hermanos? in zo'n omgeving tot zijn recht zou kunnen komen is maar moeilijk voorstelbaar. Vier zangeressen bewegen zich in een dynamisch gebied dat reikt van pianississimo tot piano, in twaalftoonsjargon. 'Sara dolce tacere' is een al even broze partituur voor acht zangstemmen die Nono schreef voor de veertigste verjaardag van zijn vriend Bruno Maderna.

De beide overige werken van Rihm sluiten wonderwel aan bij die breekbare klanken van Nono, vooral in een gestiek waarbinnen de stilte een even grote rol speelt als geluid. In een concertsituatie hebben zulke werken het moeilijk. De uitvoering van 'Quo me rapis' in april 2012 in de ZaterdagMatinee door het Groot Omroepkoor stelde met zijn zwangere stiltes het publiek zwaar op de proef. Dergelijke ervaringen maken duidelijk dat er muziek is die misschien op geluidsdragers eerlijker kansen krijgt dan in een volle concertzaal.

Exaudi is een vocaal solistenensemble, opgericht door sopraan Juliet Fraser en dirigent James Weeks. Het bestaat sinds 2002 en opereert vanuit Londen. Deze opnamen zijn in de loop van zes jaar op diverse locaties in Londen tot stand gekomen, in 2014 is deze cd uitgebracht. a capella zang van deze kwaliteit, en dan ook nog in zulke hondsmoeilijke partituren kom je niet elke dag tegen. De opnamekwaliteit is glashelder, er zit geen 'galm' op de klank waardoor iedere noot zijn soms vederlichte gewicht krijgt. Letterlijk adembenemend.

index