Revueltas: La coronela - Itinerarios - Colorines*.

Santa Barbara Symphony, English Chamber Orchestra* o.l.v. Gisèle Ben-Dor.

Naxos 8.572250 • 50' •

 

 

 

Revueltas: Sensemayá - La noche de los Mayas - La coronela.

Aguascalientes Symphony Orchestra, Mexico o.l.v. Enrique Barrios.

Naxos 8.555917 • 67' •

 

 

 

 

---

Dirigent en componist Sylvestre Revueltas werd geboren op oudejaarsavond 1899 en overleed op jonge leeftijd in 1940, gesloopt door overmatig alcoholgebruik en keihard werken. Samen met collega-dirigent en componist Carlos Chávez heeft hij de Mexicaanse klassieke muziek op de wereldkaart gezet. Chávez werd ook geboren in 1899, maar overleed pas in 1978 en heeft dus alle kans gehad om zijn eigen werken onder de aandacht te brengen. In de eerste decennia na de dood van Revueltas hoorden we dan ook nauwelijks iets over deze pionier, maar trok Chávez wel de aandacht. Nu, zeventig jaar na zijn dood, zijn de rollen omgekeerd en horen we nog maar weinig over Chávez. Het kan verkeren.

Sylvestre Revueltas studeerde aanvankelijk viool en compositie aan het Conservatorium van Mexico City, en later in de Verenigde Staten in Austin, Texas en aan het Chicago Musical College. Hij pendelde regelmatig tussen beide landen tot hij in 1929 werd benoemd als assistent-dirigent van Carlos Chávez bij het Mexico Symphony Orchestra. Hij behield de post tot 1935 en componeerde voor dat orkest tusssen 1931 en 1934 een zestal kleurrijke vignetten, waarin hij zich liet inspireren door de volksmuziek van zijn land.

	Silvestre Revueltas (1899-1940)

Revueltas citeerde de muziek van de straat niet letterlijk, maar liet er zich wel door beïnvloeden, zowel in melodisch, instrumentaal als in ritmisch opzicht. Voor de toeristen, zoals hij zelf cynisch opmerkte, schreef hij inheemse percussie-instrumenten voor in zijn orkestpartituren, en hij was dol op onregelmatige maatsoorten. Schrille kleuren en prominent slagwerk bepalen zijn palet van uitersten, tuba en piccolo zijn geliefde solo-instrumenten. Zijn bekendste werk, Sensemayá, verklankt in een orgastisch opzwepend crescendo in 7/8 maat de rituele dood van een tropische slang. Sensemayá werd in Amerika geïntroduceerd door Leopold Stokowski, maar werd vooral bekend toen Leonard Bernstein er in 1963 voor CBS een opname van maakte, samen met werken van andere Latijns-Amerikaanse componisten. Laatstelijk heeft Gustavo Dudamel nog een duit in dit Mexicaanse zakje gedaan met een spectaculaire uitvoering door zijn Orquesta Sinfónica de la Juventud Venezolana Simón Bolívar, die te zien is op youtube.

Het oeuvre van Revueltas is uiteraard beperkt gebleven, maar gelukkig werd meeste ervan in de tweede helft van de twintigste eeuw stukje bij beetje ontsloten op geluidsdragers. Een belangrijke bijdrage was de wereldpremière van de balletpartituur La coronela (Mevrouw Kolone)l. Het was de laatste compositie waaraan Revueltas werkte, en bij zijn overlijden was de partituur nog niet voltooid, maar de première van het ballet stond al wel gepland. Collega-componist Blas - niet Bas, zoals het tektboekje vermeldt - Galindo voltooide het werk, terwijl de orkestratie werd verzorgd door Candelario Huízar. De première vond plaats op 23 november 1940. Daarna verdween de partituur spoorloos.

Toen dirigent José Limantour in 1957 een Revueltas herdenking organiseerde, wilde hij La Coronela daar ook in betrekken. Toen de voltooiïng door Galindo / Huízar spoorloos bleek, aarzelde hij niet en maakte een nieuwe versie, waarbij hij gebruik maakte van een aantal fragmenten uit muziek die Revueltas voor films had gecomponeerd. Die concertversie kwam tot klinken in 1962; het is een vierdelige orkestsuite van ruim een half uur. De eerlijkheid gebiedt om te bekennen dat de inspiratie van Revueltas hier enigszins in de automatische piloot staat.

In 1998 bracht het label Koch International Classics de eerste opname uit van La Coronela, een project waarmee de Uruguayaanse dirigente Gisèle Ben-Dor met haar Amerikaanse orkest uit Santa Barbara, California zich met trots presenteerden. Het resultaat werd alom geprezen, maar bij de teloorgang van het label Koch verdween de cd even snel als hij verschenen was.

Het label Naxos is er als de kippen bij wanneer interessante uitgaven als deze beschikbaar komen voor licentie, en heeft zo al eerder delen uit de catalogus van het Britse Collins Classics en het Amerikaanse Delos - om maar een paar te noemen - opnieuw uitgebracht. In dit geval compleet met de oorspronkelijke leuze: World Première Recording. Een waarheid als een koe in 1998, maar....in 2002 had hetzelfde label Naxos ook al een opname uitgebracht van La Coronela, gespeeld door het Aguascalientes Symphony Orchestra uit Mexico, met Enrique Barrios als dirigent (8.555917). Een 'embarras de richessse'.

Barrios dirigeert op die cd twee werken die inmiddels meerdere malen zijn opgenomen: voornoemd Sensemayá en de vierdelige suite die dirigent José Limantour samenstelde uit de filmmuziek voor La noche de los Mayas. Hoewel het orkest van Aguascalientes - de stad met de warmwaterbronnen midden in Mexico - pas in 1989 werd opgericht kent het deze partituren overduidelijk op zijn duimpje, en had men kennelijk tijd te over, want de opname werd gerealiseerd tussen 1 en 8 februari 2001. Een en ander klinkt uitstekend, ondanks een ietwat onderbezet strijkerscorps, dat ruimschoots wordt gecompenseerd door een swingende slagwerksectie, getuige het vierde deel van Noche. Wel moet worden opgemerkt dat La Coronela bij Ben-Dor in dertien afzonderlijke tracks is verdeeld, waar Barrios met vier genoegen moet nemen.

Gisèle Ben-Dor koos als aanvullend repertoire twee vignetten uit de jaren dertig. Itinerarios (Reisbeschrijving, 1938) werd net als La Coronela opgenomen met het orkest van Santa Barbara, waar Ben-Dor van 1996 tot 2004 chef-dirigent was en conductor emeritus is gebleven. Het is een muzikale ansichtkaart in simpele A-B-A vorm, met in het middengedeelte een sfeervolle solo voor de sopraansaxofoon, hier gespeeld door Doug Masek - die informatie is bij de heruitgave weggevallen. Colorines (1932) ontleent zijn naam aan een stadje ten westen van Mexico City, en werd een jaar voor de rest van de schijf opgenomen in Londen, met het English Chamber Orchestra.

Tot slot nog even een extraatje. Het label Brilliant, kampioen slimme licenties, heeft de schitterende serie Musica Mexicana van het voormalige label ASV overgenomen. Een muzikale Mexicaanse staalkaart op acht cd's, in zijn geheel gedirigeerd door Enrique Batiz, thans werkzaam als chef van het Orquesta Sinfónica del Estado de México. Dat orkest, plus het Royal Philharmonic uit Londen en het orkest van Mexico City zijn verantwoordelijk voor idiomatische uitvoeringen in uitstekende opnames, als ik me goed herinner vaak gemaakt door Brian Culverhouse. Van Revueltas vinden we verspreid over zes van de acht cd's de volgende elf werken, in totaal goed voor bijna twee uren muziek:

Toccata - La Noche de los Mayas (vierdelige suite uit de film) - Cuauhnáhuac - Redes (tweedelige suite uit de film) - Homenaje a Garcia Lorca - Sensemayá - Janitzio - Ocho por Radio - Caminos - Musica para charlar - Ventanas. Het nummer is Brilliant 8771.

U ziet het, in bovenstaande opsomming ontbreken de drie titels die Gisèle Ben-Dor op deze heruitgave van Naxos heeft ingespeeld, die daarmee het predikaat 'niet te missen' dubbel en dwars verdient.