CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, september 2011

 

 

Pettersson: Symfonie nr. 7

Mozart: Fagotconcert in Bes, KV 191

Knut Sönstevold (fagot), Swedish Radio Symphony Orchestra o.l.v. Sergiu Comissiona

Caprice CAP 21411 • 60' •

Klik hier en hier voor de levensloop van Pettersson

 


 
  Allan Petersson (1911-1980)

Ik ben geen componist.
Ik ben een roepende in de woestijn,
wiens stem dreigt onder te gaan in het lawaai van de tijd.
Mijn muziek is mijn eigen leven, met zijn zegeningen en zijn ellende:
om het lied te vinden dat de ziel ooit zong.

Woorden van de Zweedse componist Allan Pettersson, dit jaar honder jaar geleden geboren en in 1980 overleden. Hij heeft de reputatie de grootste symfonicus van Zweden te zijn, en door zijn bewonderaars wordt hij in één adem genoemd met twintigste-eeuwse reuzen als Mahler, Sibelius en Sjostakovitsj. Die reputatie deelt hij dan met Matthijs Vermeulen, die geldt als de belangrijkste symfonicus die Nederland heeft voortgebracht. Wat beide mannen gemeen hebben behalve die reputatie, is het feit dat ze tijdens hun leven in de concertzaal maar heel weinig aan de beurt kwamen. Wat hen ook verbindt is een postume verspreiding van hun werken op geluidsdragers.

Voor dat laatste heb je dirigenten nodig, en daar scheiden zich de wegen van Vermeulen en Pettersson. Vermeulen heeft nooit een dirigent gekregen die zich actief voor zijn werk wilde inzetten – Eduard van Beinum overleed voordat hij zijn belofte kon inlossen. Pettersson daarentegen vond vurige pleitbezorgers in de personen van Sergiu Comissiona, Antál Dorati en Leif Segerstam. Het cd-label CPO durfde een integrale van de vijftien voltooide symfonieën aan, en vond onder andere Alun Francis en Gerd Albrecht bereid om tijd en moeite te investeren in deze veeleisende partituren.

Sergiu Comissiona (1928-2005) was vele jaren actief in Scandinavië: als chef-dirigent van het Gothenburg Symphony Orchestra (1967-73) en van het Helsinki Philharmonic Orchestra (1990-94). Overigens was Comissiona ook chef-dirigent in Nederland: van 1982 tot 1989 had hij de leiding van het Hilversumse Radio Filharmonisch Orkest. Als gastdirigent maakte Comissiona zich sterk voor het werk van Pettersson, onder andere bij het Zweeds Radio Symfonie Orkest in Stockholm. Daar dirigeerde hij in oktober 1990 een uitvoering van de Zevende symfonie die uiteraard door de Zweedse radio werd vastgelegd en uitgebracht werd op het label Caprice. Het is een verzengende interpretatie die alle andere achter zich laat. In 1968 werd Pettersson voor het eerst op de muzikale landkaart gezet door Antál Dorati met deze symfonie (de opname werd een jaar later op het label BIS uitgebracht). Dat markeerde de doorbraak van de componist Petersson in Zweden en gaf de aanzet tot een staatsstipendium. Eindelijk kon hij ongestoord componeren – met een ontwricht lichaam.

Comissiona dirigeerde Petterssons werk niet alleen in Scandinavië, maar ook in de Verenigde Staten. Jarenlang was hij chef in Baltimore, dat hij van een provinciaal orkest wist uit te bouwen tot de subtop van Amerikaanse orkesten. Zijn opvolger David Zinman heeft ervan geprofiteerd en diens opvolger Marin Alsop plukt daar weer de vruchten van. Hoe dan ook, Comissiona maakte op twee gedenkwaardige dagen in oktober 1977 een opname van de Achtste symfonie, die later op het label Deutsche Grammophon werd uitgebracht. Uit dankbaarheid droeg de componist zijn Negende symfonie op aan de dirigent. In 1996 voegde Comissiona zijn laatste discografische wapenfeit toe aan deze lijst, met een uitvoering van de Veertiende symfonie bij het Stockholm Philharmonic Orchestra, eveneens uitgebracht op het label Caprice.

Van de symfonieën van Pettersson is de Zevende de meest toegankelijke. Dat blijkt al uit het feit dat vier verschillende opnamen de catalogus bevolken. Het heeft ongetwijfeld te maken met het Mahleriaanse slot van dit werk, waarin overigend iets gebeurd dat Mahler nooit zou hebben gedaan – niet in zijn stoutste dromen. Gedurende de laatste zes minuten wordt het interval b-d, een kleine terts, als een soort doodsklok herhaald. Hoog in de orkestrale stratosfeer stijgen de eerste violen op – hoger en hoger, totdat ze niet meer verder kunnen. Dan neemt de piccolo het over en sterft het werk.
De Zevende symfonie van Pettersson was twee keer te horen in Nederland. Sergiu Comissiona dirigeerde in 1986 het Radio Filharmonisch Orkest in de studio te Hilversum. Het Concertgebouworkest volgde in 1990 met een concertuitvoering onder leiding van Gerd Albrecht. Beide worden bewaard in het archief van het Instituut voor Beeld en Geluid in het Mediapark te Hilversum.

Op 17 september 2011 speelt het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Roman Kofman de Zevende symfonie van Allan Pettersson in de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw te Amsterdam. Het concert wordt live uitgezonden op Radio 4, en is vervolgens te beluisteren op www.concerthuis.nl


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links