CD-recensie
© Siebe Riedstra, november 2017
Allegri: Miserere Mundy: Vox Patris caelestis Palestrina: Missa Papae Marcelli The Tallis Scholars o.l.v. Peter Phillips |  |
Over de Missa Papae Marcelli van Giovanni Pierluigi da Palestrina doen de wildste geruchten de ronde. Zo wild dat de twintigste eeuwse Duitse componist Hans Pfitzner er in 1915 een drie uur durende opera aan heeft gewijd met de titel Palestrina. De orkestrale voorspelen tot de drie akten van dat werk behoren tot het beste dat Pfitzner heeft nagelaten. Het verhaal vindt merkwaardig genoeg een parallel in de twintigste eeuw. In de renaissance was de polyfone muziek zo ingewikkeld geworden dat er stemmen opgingen die opriepen tot inkeer. Muziek moest verstaanbaar zijn en beantwoorden aan de primaire behoeften van de gelovigen. In dit apocriefe verhaal voldeed Palestrina's mis precies aan die eis. Daarmee is de link naar de twintigste eeuw gelegd: het ingewikkelde componeren van de serialisten riep eveneens tot bezinning op. De grote voorloper in die beweging werd Arvo Pärt, die al gauw het keurmerk van de twintigste-eeuwse Palestrina kreeg opgeplakt.
Een van de problemen van het luisteren naar - en het beoordelen van - onbegeleide koorzang is de misvatting die er bestaat over de gebruikte stemming. Dikwijls leest men wijze woorden over een 'zestiende-eeuwse stemming' die een authentiek patina zou verlenen aan deze of gene opname. Kletspraat natuurlijk. Er bestaat voor de samenzang van onbegeleide menselijke stemmen helemaal geen stemming - die is van de eerste tot de laatste mens dezelfde, en wordt bepaald door het menselijk gehoor dat zijn zang afstemt op dat van zijn buurman. Als er goed geïntoneerd wordt zijn alle intervallen zuiver, dat was in de tiende eeuw niet anders dan in de eenentwintigste.
Een toevallige beluistering van deze mis door The Tallis Scholars van Peter Philips maakte dat weer eens haarfijn duidelijk. Zelden hoort men zulke perfect afgestemde koorklanken. De opname dateert uit 1980 en is eigenlijk niet typerend voor de koorklank die Philips later met zijn Scholars voorstond. Geen spoor van tenorale scherpte of sopranen die als jongens proberen te klinken. Hier weet Philips een milde klank te genereren die doet denken aan het Collegium Vocale van Philippe Herreweghe. Het is een cd die zich sinds zijn verschijning in 1980 op een vaste plaats in de catalogus mag verheugen - niet in de laatste plaats door het aanvullende Miserere van Allegri met zijn spectaculaire sopraansolo's.
De Missa Papae Marcelli is een meesterwerk dat op één lijn staat met de Hohe Messe van Bach, de Mis in c van Mozart en de Missa Solemnis van Beethoven. Meesterwerken uit dit tijdperk blijken een veelheid van benaderingen te verdragen - jongens of vrouwen voor de sopraanpartij, enkelvoudige of koristische bezetting, variabele toonhoogte, wel of geen vibrato. De lijst is eindeloos, net als het aanbod. Eén ding staat vast: iedere muziekliefhebber moet minstens eenmaal in zijn leven naar dit hoogtepunt uit de muziekgeschiedenis geluisterd hebben. Peter Phillips en de Tallis Scholars proberen ons dat al bijna veertig jaar duidelijk te maken.