CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, juli 2014

 

Arvo Pärt - Für Anna Maria - Complete Pianowerken

Für Alina (in vier verschillende uitvoeringen) - Variationen zur Gesundung von Arinuschka - Ukuaru Valss - Für Anna Maria (in twee uitvoeringen) - Spiegel im Spiegel - Pari intervallo - Hymn to a Great City - Fratres - Vier leichte Tanzstücke - Sonatina op. 1 nr. 1 & 2 - Partita op. 2

Jeroen van Veen (piano), Sandra van Veen (piano 2 in Spiegel, Pari, Hymn en Fratres)

Brilliant Classics 94775 68' + 51' (2 cd's)

Opname: maart 2013, Van Veen Productions, Studio 1, Culemborg

   

De Arvo Pärt van vandaag past precies in het straatje van pianist Jeroen van Veen, kampioen in het spelen van 'minimal music' in al zijn verschijningen. Zijn belangrijkste wapenfeiten zijn de verzamelde werken van Simeon ten Holt en Ludovico Einaudi voor het label Brilliant - ik heb ze hier besproken. Arvo Pärt is eigenlijk geen voor de hand liggende voortzetting van de reeks, want zijn kracht ligt in de eerste plaats in vocale muziek. Pianowerken spelen in zijn oeuvre slechts een marginale rol.

Pärt (1935) is een Baltische Ziel die tot de verbeelding spreekt. Hij kwam ter wereld in een klein stadje in Estland, maar woont al sinds 1981 in Berlijn. Hij componeerde de eerste twaalftoonsmuziek van zijn land, en liep in die reeksentechniek volkomen vast. Na een aantal jaren van bezinning manifesteerde hij zich met een nieuw geluid waarin eenvoud centraal staat. Het is wel een bedriegelijke eenvoud, want aan zijn stukken liggen handwerkelijke technieken uit de middeleeuwen ten grondslag. Canon, hoketus, imitatie, omkering, vergroting en kreeftgang, ze zijn allemaal terug te vinden. Het klinkende resultaat kenmerkt zich vooral door een geluid dat hij zelf typeert als 'tintinnabuli' (Latijn voor klokken). Wel wat misleidend, want dat zou je doen veronderstellen dat Pärt de klank van klokken imiteert. Dat is niet zo - hij laat zich inspireren door de pendelende beweging en de onregelmatige afwisseling van het beieren van grote en kleine klokken, een bekend zondags fenomeen. 'Für Alina', een compositie voor piano uit 1976, is het eerste werk waarin dat goed te horen is. Net als Canto Ostinato van Simeon ten Holt - ook voltooid in 1976 - zijn de noten voor meerdere interprataties vatbaar, en is de lengte navenant variabel. Je kunt als het ware steeds een andere afslag nemen, waardoor je in kringetjes doordraait of rechtstreeks voor de uitgang kiest.
Pärt groeide op met de piano, maar in zijn componeren is de menselijke stem een beslissende rol gaan spelen. Zijn 'complete' pianowerken zoals die hier tot klinken komen zijn dan ook met de nodige fantasie tot stand gekomen. De fantasie van pianist Jeroen van Veen wel te verstaan. Maar liefst vier verschillende uitvoeringen van bovengenoemd 'Für Alina' presenteert hij, goed voor vijftig minuten muziek. Knap werk voor een stuk dat op twee velletjes genoteerd staat. Jeroen krijgt in zijn beslissing hulp van de componist, want die wist er soms - ik citeer - couple hours over te doen. Met behulp van echtgenote Sandra komen vervolgens nog een viertal werken tot klinken in eigengemaakte arrangementen: 'Spiegel im Spiegel', 'Pari intervallo', 'Hymn to a Great City' en 'Fratres'. Dat Van Veen juist die stukken bij de kop nam is niet zo vreemd - Pärt zelf verschafte ze in meerdere versies, hij is net als Bach een uiterst slimme hergebruiker van de eigen noten.
Deze uitgave verdient echter een eervolle vermelding voor het materiaal dat op de tweede cd bijeengebracht is. Daar vinden we stukken van de jonge Pärt, geschreven in de vijftiger jaren, en duidelijk ontstaan onder de indruk van Sjostakovitsj en Stravinsky. Twee Sonatines opus 1 (1958) en een Partita opus 2 (1959) volgen op 'Vier leichte Tanzstücke für Kindertheater' uit 1956/7. Muziek die niet is weg te denken van de pianowerken van Dmitri Sjostakovitsj, met één uitzondering: de stukjes uit 1956/7 laten in al hun onschuld horen hoe het de componist twintig jaar later muzikaal zou vergaan.

Voor Jeroen en Sandra van Veen is dit repertoire eten en drinken, opgenomen in de eigen studio. Een luxe die je je als pianistenechtpaar in Culemborg nog net kunt permitteren. Het resultaat mag er zijn: het materiaal is uniek, en het beeld van de componist Pärt wordt met een kwart eeuw opgerekt.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links