CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, januari 2017

 

Mozart: Vioolsonate nr. 17 in C, KV 296 - nr. 27 in G, KV 379 - nr. 31 in Bes, KV 454 - Variaties op 'Au bord d'une fontaine' ('Hélas j'ai perdu mon amant') KV 360

Petra Müllejans (viool), Kristian Bezuidenhout (piano)

Harmonia Mundi HMU 907494 • 73' •

Opname: juni 2008, Air Studios, Lyndhurst Hall, Londen

   

Heute hatten wir - denn ich schreibe um 11 Uhr Nachts - accademie, da wurden 3 Stücke von mir gemacht, versteht sich, neue; - ein Rondeau zu einen Concert für Brunetti - eine Sonate mit accompagnement einer Violin, für mich, - welche ich gestern Nachts von 11 uhr bis 12 componirt habe - aber, damit ich fertig geworden bin, nur die accompagnementstimm für Brunetti geschrieben habe, ich aber meine Parthie im Kopf behalten habe.
Wolfgang Amadè Mozart, brief aan zijn vader, 8 april 1781

Hier schrijft de 25-jarige Mozart over de Vioolsonate KV 379 in G. Hij heeft het stuk op 7 april 1781 gecomponeerd, tussen 11 en 12 uur s'avonds. Maar uit tijdnood heeft hij alleen de partij voor violist Brunetti uitgeschreven, zijn eigen aandeel zat in zijn hoofd. Drie jaar later herhaalde hij het huzarenstukje met een nieuwe sonate, KV 454. Uit een brief van 24 april 1784: "Hier haben wir nun die berühmte Mantuanerin Strinasacchi, eine sehr gute Violinspielerin; sie hat sehr viel Geschmack und Emfindung in ihrem Spiele. Ich schreibe eben an einer Sonate, welche wir Donnerstag im Theater bei ihrer academie zusammen spielen werden". Ook hier kwam Mozart in tijdnood; de vioolpartij wist hij nog net op tijd uit te schrijven, zelf speelde hij van een leeg vel notenpapier. Zonder repetitie kwam het nieuwe werk onder grote bijval tot klinken.

Uit de barok kennen we uiterst virtuoze vioolsonates van onder meer Tartini en Locatelli en niet te vergeten Johann Sebastian Bach. Tegen de tijd dat diens zoon Johann Christian de galante stijl dicteerde was de vioolsonate niet meer dan een werk waarin de viool ondergeschikt was aan het klavier. Mozart spreekt dan ook over de accompagnementstimm en tot ver na zijn tijd zou men aan die gewoonte vasthouden. Zelfs Beethoven heeft het op het titelblad van zijn Kreutzersonate over een 'Sonata per il Piano-forte ed un Violino obligato'. Dat was in 1803 en ook daar speelden violist en componist zonder één enkele repetitie van blad......

Mozart schreef meer dan veertig vioolsonates, te beginnen met KV 6, zijn eerste gedrukte compositie (hij was zeven jaar). De eerste drieëntwintig sonates zijn in drie bundels uitgegeven en eindigen bij KV 61: de Londense Sonates KV10-15 en de Haagse Sonates KV26-31; aan de echtheid van de sonates KV55-60 wordt getwijfeld, die zijn dan ook naar de Anhang van Köchels Verzeichnis verplaatst. Twaalf jaar zal het duren tot Mozart zich weer met de vioolsonate bezighoudt. In 1778 verschijnen de zes zogenaamde Mannheimer Sonaten, KV 301-306. Daarna blijft het weer drie jaar stil tot in 1781 bij Artaria een bundel van zes verschijnt, de Wiener Sonaten KV 296 en 376-380. Vervolgens in 1782 een groepje van drie onvoltooide werken, KV 402-404. De laatste vier sonates verschenen onafhankelijk van elkaar: KV 454 (hier opgenomen), KV 481, KV 526 (volgens Köchel de 'bedeutendste') en KV 547, een buitenbeentje, met de titel "voor beginners". Vergeleken met de olympische prestaties die Mozart leverde in zijn opera's en pianoconcerten lijken de vioolsonates misschien minder belangrijk. Echter, wanneer men in aanmerking neemt dat er in de tweede helft van de achttiende eeuw duizenden vioolsonates zijn gecomponeerd, en alleen die van Mozart repertoire hebben gehouden, komt zijn bijdrage toch in een iets ander licht te staan.

Van Kristian Bezuidenhout (1979) mag gerust gezegd worden dat hij Mozart vanuit een nieuw gezichtspunt benadert. Het belangrijkste kenmerk daarvan is een vrijere omgang met de noten, door in herhalingen en pauzes die door een fermate worden gemarkeerd ornamentaties en improvisaties toe te voegen. Uiteraard volgt daaruit dat hij in de pianoconcerten zijn eigen cadenzen improviseert. Hij heeft inmiddels voor Harmonia Mundi zijn complete registratie van de klavierwerken voltooid. Waar hij in zijn eentje de grenzen soms wel erg radicaal opzoekt - waardoor je als luisteraar soms nog nauwelijks het metrum kunt volgen - ziet hij zich hier in het samenspel met Petra Müllejans gedwongen tot een 'discipline à deux'. Je moet je met z'n tweeën nu eenmaal houden aan van te voren gemaakte afspraken.

Het klinkende resultaat blijkt al luisterend dan ook veel dichter in de buurt te komen van de pianoconcerten die Bezuidenhout opnam met het Freiburger Barockorchester, met als concertmeester - u raadt het - Petra Müllejans. Overigens stamt de onderhavige opname van de vioolsonates van voor de tijd dat de pianoconcerten uitkwamen. Wat allereerst opvalt is de volstrekte gelijkwaardigheid van de beide instrumenten. Waar je in de - overigens subliem gespeelde - Philips-opname van Arthur Grumiaux en Walther Klien nog duidelijk zit te luisteren naar een vioolsolist met pianobegeleiding, zien Bezuidenhout en Müllejans kans om werkelijk als één klanklichaam naar buiten te treden.

In het Andante sostenuto, het tweede deel van KV 296, worden drie paragrafen herhaald. Daar maken Bezuidenhout en Müllejans perfect duidelijk wat de toegevoegde waarde van deze interpretatie is. Niet alleen voor de luisteraar maar ook voor de componist. Waar de opname van Grumiaux alles letterlijk herhaalt nemen Bezuidenhout en Müllejans de gelegenheid te baat om een nieuw licht te laten schijnen op dezelfde noten. Ze doen dat losjes en improvisatorisch, en toch ontstaat nergens de idee dat je naar iets anders dan de tekst van Mozart zit te luisteren. In het ene geval krijgt Mozart het predikaat saai en voorspelbaar opgeplakt, in het andere geval blijkt hij een boeiende verteller. In de fluisterzachte gedeelten werkt de demper van de fortepiano wonderen - het 'una corda' mechaniek was nog niet uitgevonden en een lap vilt tussen hamer en snaar zorgt voor een letterlijk gedempte klank.

Kristian Bezuidenhout en Petra Müllejans namen deze schitterende cd op in 2008, ze verscheen een jaar later. We zijn inmiddels bijna acht jaar verder. Nu Bezuidenhout zijn kijk op de pianowerken voltooid heeft is er misschien weer tijd om de samenwerking met Müllejans voort te zetten? Keuze genoeg.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links