CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, februari 2011

 

 

Mozart: Pianoconcert nr. 9 in Es, K 271 (Jeunehomme) – Pianoconcert nr. 12 in A, K 414 – Rondo in A, K 386

Ronald Brautigam (fortepiano), Kölner Akademie o.l.v. Michael Alexander Willens

BIS-SACD-1794 • 59' • (sacd)

 

 


Ronald Brautigam (1954) heeft in zijn carrière een enorme ontwikkeling doorgemaakt, van ‘pianobeest’ dat je letterlijk elk pianoconcert kon voorzetten tot een grootmeester in het spelen van de Weense Klassieken. Dat ‘pianobeest’ bewees zichzelf bij alle Nederlandse orkesten en vooral bij de Radio-orkesten, waar hij het grote repertoire speelde, van Mozart tot Rachmaninov, maar ook van Haydn tot Stenhammar. Een enorm repertoire dat hij dikwijls op de koop toe uit het hoofd speelt. Dat hij pas laat tot internationale erkenning is geraakt ligt wellicht aan zijn Hollandse nuchterheid en zijn grote bescheidenheid, maar in ieder geval niet aan zijn muzikale kwaliteiten.

Voor iemand die in 1954 geboren is kwam de Nederlandse Muziekprijs niet bepaald op een vroeg tijdstip. Ze werd pas in 1984 toegekend, maar dan wel na studie bij een grootmeester als Rudolf Serkin. In 1995 maakte hij zijn eerste opnames voor het label BIS, in de pianoconcerten van Mendelssohn, samen met Amsterdam Sinfonietta en dirigent Lev Markiz. Een samenwerking die vruchten afwierp: in de volgende vijftien jaar heeft Brautigam niet alleen zo’n veertig cd’s opgenomen voor BIS, maar ook de fortepiano als tweede instrument ontdekt. Hij is daarmee een volstrekt unieke pianist: pianosonates van Haydn op een pianoforte speelt hij even smaakvol en bevlogen als het Tweede pianoconcert van Rachmaninov op een Steinway.

Het label BIS heeft inmiddels heel systematisch een Brautigam-catalogus opgebouwd van de Weense Klassieken waar je u tegen zegt. De complete sonates van Haydn, alle pianowerken van Mozart en Beethoven plus de complete pianoconcerten van Beethoven, inclusief de pianoversie van het Vioolconcert en het ‘jeugdconcert’ in Es, en dat alles in registraties die internationaal met lauweren zijn ontvangen. Geen wonder dat nu een langgekoesterde droom van Ronald Brautigam in vervulling kan gaan: de complete pianoconcerten van Mozart op te nemen op historische fortepino’s, daarbij begeleid door ensembles die met hun instrumentarium daarbij naadloos aansluiten.

Dit is deel 1, opgenomen in samenwerking met Deutschlandfunk – de middelen van de publieke omroep zijn zo langzamerhand de enige manier om zo’n kolossaal project los te trekken – en ‘begeleid’ door een ensemble dat niet alleen op oude, maar ook op moderne instrumenten de weg weet, de Kölner Akademie. Ze worden gedirigeerd door Michael Alexander Willens, van wie geboortejaar noch geboorteplaats worden vermeld. Te oordelen aan zijn uiterlijk en zijn accent èn aan de school waar hij zijn opleiding genoot – Juilliard – een Amerikaan van even in de veertig.

Ronald Brautigam

De cd opent met het concert in Es, KV 271, dat Brautigam naar eigen zeggen na aan het hart ligt. Dat heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat dit concert op een visionaire manier vooruitkijkt naar Beethoven. Wanneer de piano in de tweede maat inzet opent Mozart de deuren wijd voor de spectaculaire openingszetten van Beethovens Vierde en Vijfde concert. Dat Mozart een jonge man van 21 jaar was toen hij dit concert schreef, is niet de reden dat het de bijnaam ‘Jeunehomme’ heeft meegekregen. Er is meer dan tweehonderd jaar gespeculeerd over de naamgever van het concert, recent onderzoek wijst in de richting van Louise-Victoire Jenamy, dochter van een vooraanstaande Oostenrijkse familie; Mozart maakte er in zijn correspondentie Jenomy van, en zo kwam het tot Jeunehomme. BIS zet heel terecht in de tracklijst: ‘Jenamy’ [‘Jeunehomme’].

Het Pianoconcert KV 414 in A blikt niet vooruit, maar kijkt nostalgisch en zelfs verdrietig terug. Op 1 januari 1782 overleed Johann Christian Bach, zoon van Johann Sebastian, en een groot componist die in Londen een enorme populariteit wist te verwerven. De reizen die het ventje Mozart in de jaren 1760 met zijn vader ondernam voerden hem ook naar Londen, waar hij de ‘Londense Bach’ en diens muziek leerde kennen. Rond 1771 arrangeerde hij drie pianosonates van Johann Christian om tot pianoconcerten. Toen hij in 1782 hoorde dat Johann Christian op 46-jarige leeftijd was overleden, was dat voor hem reden om een muzikale hommage aan zijn idool te brengen. Het diepbedroefde thema van het langzame deel van dit concert is gebaseerd op een aria uit J.C.Bachs opera Amadis de Gaule. De annotatie bij de cd vermeldt dit citaat, maar verzuimt het recente overlijden van J.C.Bach te vermelden. Wie heeft hier iets gemist?

Hoe dan ook, Ronald Brautigam speelt de sterren van de hemel op een instrument dat een kopie is van een fortepiano van rond 1795, gemaakt door Paul McNulty in 1992. De lichte mechaniek van het instrument nodigt uit tot sprankelend spel, en de stemming van het instrument werd per toonsoort aangepast, een luxe die uiteraard niet mogelijk zou zijn in een concertsituatie. Brautigam speelt Mozarts cadenzen, en kiest van de twee gepubliceerde versies steeds de kortere. Voor het Rondo KV 386, waarvan vroeger gedacht werd dat het de oorspronkelijke finale van het concert KV 414 zou zijn, schreef Brautigam zijn eigen cadens. Hij kiest er voor om de orkesttusssenspelen niet als een soort continuopartij mee te spelen, hoewel de aanwijzingen daartoe in de partituur klip en klaar aanwezig zijn.

Dat brengt ons op een andere uitgave van Mozarts pianoconcerten, die in de jaren 1990 ingespeeld werden door Jos van Immerseel en zijn orkest Anima Eterna (=Immerseel) op het label Channel Classics. Immerseel speelt nadrukkelijk mee in de orkestgedeelten, maar dat is niet het enige verschil. Het grootste onderscheid ontstaat door de instrumenten, die beide kopieën zijn van een instrument van – u raadt het al – Walther. Kort door de bocht genomen: het instrument van Brautigam kleurt naar een cembalo, dat van Immerseel naar een piano. Om de verwarring nog groter te maken belooft Brautigam dat zijn integrale gaande de rit gespeeld zal worden op verschillende instrumenten en met een aangepast begeleidend instrumentarium.

Samenvattend mogen we constateren dat hier de eerste steen is gelegd voor een spraakmakende registratie van Mozarts ‘Klavierkonzerte’. Liefhebbers zullen reikhalzend uitzien naar de volgende afleveringen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links