CD-recensie

© Siebe Riedstra, maart 2018

Het Monteverdi-jaar 2017 is verstreken. Het heeft heel veel moois opgeleverd en veel van dat moois is hier besproken. Wonderlijk genoeg heeft een Nederlands initiatief in die waarneming ontbroken. Krijn Koetsveld (1953) werd al vroeg gegrepen door de muziek van Claudio Monteverdi en heeft gezworen dat hij niet zal rusten tot hij iedere noot van Monteverdi heeft opgenomen. In het label Brilliant vond hij een partner. De negen boeken met madrigalen vormen een gedroomd vertrekpunt, en zo werden in een paar jaar de verschillende boeken opgenomen. In het Monteverdi-jaar culmineerde dat in een heus festival: Monteverdi XL. XL staat voor de toegevoegde disciplines dans en jazz.

In een interview met het Reformatorisch Dagblad zegt Koetsveld het volgende over zijn passie. "Het kenmerk van die muziek is dat er met relatief weinig middelen heel veel gebeurt. Als je de noten ziet, denk je: Is dat alles? Ja, dat is alles. Monteverdi had in Cremona als koorjongen leren componeren naar de regels van de polyfonie, het contrapunt. Maar hij doet in de madrigalen meer. Hij varieert voortdurend met melodie, harmonie, hoog en laag. Daarbij vormt de prachtigste poëzie van dichters als Petrarca en Torquato Tasso de grondstof voor zijn muziek. Die teksten worden van allerlei affecten, gevoelswaarden voorzien. Bovendien zie je een ontwikkeling binnen de negen boeken met madrigalen. In de eerste boeken beschouwt de componist de vijf stemmen van het vocale ensemble, dat a capella zingt, nog als één geheel. Gebruikelijk in de renaissance. Maar gaandeweg de boeken wordt de muziek solistischer, concertanter. Meerstemmigheid en eenstemmigheid wisselen elkaar af. De zangers opereren individueler. En ook komt er instrumentale begeleiding van het basso continuo bij. In boek VIII staan complete miniopera's."

Kennelijk gaat het enthousiasme van Koetsveld zover dat hij de opname van de vijfde en zesde boeken van de madrigalen nog eens over wilde doen. In voornoemd interview vertelt hij daarover: "In 2007 heb ik voor Brilliant Classics met mijn ensemble, dat toen nog een andere samenstelling had, boek V en VI van de madrigalen opgenomen. Toen stokte het. Vijf jaar geleden kwam Brilliant toch met de vraag ook de andere boeken te doen. In een nieuwe samenstelling zijn we verdergegaan. Als we straks de cd met boek IX presenteren, is alles gezongen. Alleen wil ik boek V en VI graag overdoen, zodat er een eenheid is in het project." 
Voor de goede orde: de klus werd in drie jaar geklaard: tussen 2015 en 2017 kwamen de complete madrigalen uit in zes delen die twaalf cd's beslaan.

Koetsveld kiest voor een sobere interpretatie, en dat is bepaald geen ondeugd. Alle goede bedoelingen ten spijt zijn er nogal wat ensembles waarvan de individuele leden inzake vibrato doen wat het moment hun ingeeft. Dan luistert men naar een strakke altus die staat naast een lustig vibrerende bariton en een sopraan die lange strakke noten onveranderlijk eindigt in de tremulantstand. Ook wat de dynamiek betreft kiest Koetsveld voor de gulden middenweg - een fluisterzacht pianissimo zul je hier niet horen: dat heeft Verdi uitgevonden. Ook het instrumentarium - voor zover van toepassing - is binnen de perken gehouden. Het is natuurljk spectaculair om vijf continuospelers aan het werk te zien, maar het is nergens voor nodig.

Het resultaat is van een eenvoudige en ontroerende schoonheid en heeft één geweldig voordeel: door het ontbreken van maniertjes kun je het meerdere malen beluisteren zonder afgeleid te worden. Iemand als Rinaldo Alessandrini heeft een interessante kijk op deze materie en heeft boeiende ideeën, maar toch worden de 'extra's op den duur hinderlijk. En juist inzake vibrato wordt er door de zangers van Alessandrini hopeloos anarchistisch opgetreden. Koetsveld heeft zijn mensen zo gekozen dat er een homogeen klankbeeld tot stand komt dat geheel en al focust op de noten van de meester, die maar heel weinig papier nodig had om zijn klanken aan het nageslacht door te geven. Koetsveld en Le Nuove Musiche hebben dat uitstekend begrepen.

index