CD-recensie

© Siebe Riedstra, juni 2022

‘Had Madame Hensel been a poor man's daughter, she must have become known to the world by the side of Madame Schumann and Madame Pleyel, as a female pianist of the very highest class.'
Henry Chorley (1808-1872), Brits muziekcriticus

Waarom kon Clara Schumann het brengen tot de meest gevierde pianiste van haar tijd en de niet minder begaafde Fanny Hensel niet? Het antwoord is simpel: Clara was de dochter van een pianoleraar, de vader van Fanny was een schatrijke bankier. Bovendien had Fanny de pech dat zij de vier jaar oudere zus was van een al even begaafd broertje, Felix Mendelssohn-Bartholdy. Fanny en Felix genoten een uitstekende scholing waarbij ze gelijke kansen kregen, maar op haar veertiende gaf vader Abraham Mendelssohn haar te verstaan dat er voor haar als musicus geen toekomstperspectief was. Felix als oudste zoon moest niet in de weg worden gezeten door een oudere zus met dezelfde aspiraties. Hoewel Fanny en Felix hun leven lang lief en leed met elkaar deelden was er van de kant van Felix geen enkele behoefte om Fanny als zelfstandig componist te steunen. In zijn optiek kon er maar één publicerende Mendelssohn zijn. In haar laatste levensjaar uitte Fanny de verzuchting dat zij als veertienjarige onder de dwang van haar vader had geleefd, en als veertigjarige nog steeds om de instemming van haar broer moest bedelen.

Ook in haar liefdesleven werd Fanny danig in de weg gezeten. Toen zij verliefd werd op de zestien jaar oudere beeldende kunstenaar Wilhelm Hensel stak moeder Lea een stokje voor de relatie. Vijf jaar lang werd Fanny ieder contact, ook per brief, met Wilhelm verboden. Pas toen Wilhelm een benoeming als hofschilder in de wacht sleepte werd hij alsnog goed genoeg bevonden om met Fanny te trouwen. Hij werd degene die haar compositorische activiteiten steunde en er over de jaren steeds meer op aandrong dat ze haar werk zou publiceren. Toen Felix liet weten haar voornemen niet toe te juichen, maar zich er ook niet tegen te zullen verzetten, kon Fanny eindelijk haar werk openbaar maken. Maar toch maar niet bij de uitgever van haar broer, Breitkopf en Härtel…..

Onder de naam Fanny Hensel heeft ze een handvol opusnummers voor publicatie gereed kunnen maken, maar binnen een jaar werd ze door de dood ingehaald en stierf ze aan een beroerte, op 41-jarige leeftijd. Felix was kapot toen hij het hoorde, en overleed zelf een half jaar later eveneens aan een beroerte. In de tussenliggende maanden spande hij zich alsnog in om een aantal werken van zijn zuster bij Breitkopf gepubliceerd te krijgen.

Fanny Hensel heeft ondanks haar vroegtijdige overlijden een respectabel oeuvre geschreven, dat voor de helft bestaat uit liederen. Daarnaast schreef ze voornamelijk pianowerken, een strijkkwartet, een pianotrio, een ouverture (haar enige orkestwerk) en een aantal koorwerken.

Haar meest opvallende en wellicht belangrijkste pianowerk is de cyclus Das Jahr, een bundel van twaalf karakterstukken (plus een epiloog) die de maanden van het jaar uitbeelden. Ze componeerde het werk tijdens een reis door Italië die ze in 1841 ondernam met haar man en hun enige zoon Sebastian. Van Felix weten we dat hij als twintiger zijn uiterste best heeft gedaan om de totaal vergeten Matthäus-Passion van Bach opnieuw onder de aandacht te brengen. Van Fanny is bekend dat ze als jong meisje alle preludia uit het Wohltemperierte Klavier uit het hoofd speelde. Het hoeft dus niet te verbazen dat in Das Jahr de invloed van Sebastian Bach onmiskenbaar aanwezig is. Ook Lutherse koralen spelen een rol: in maart het paaskoraal Christ ist erstanden en in december het kerstlied Vom Himmel hoch. In de epiloog horen we Das alte Jahr vergangen ist. Triest is evenwel dat de partituur van dit werk pas in 1989 uit de nalatenschap tevoorschijn is gekomen. Het goede nieuws is dan weer wel dat er binnen enkele decennia meerdere opnamen zijn verschenen, zoals ook het andere werk van Fanny Hensel steeds ruimer in de catalogus te vinden is.

De Italiaanse pianiste Martina Frizzotti (1986) is de eerste Italiaanse geweest die afstudeerde aan het Moskouse Tchaikovsky Conservatotium (bij Elisso Virsaladze). Met deze cd op het label Piano Classics maakt ze haar cd-debuut. Producer Pieter van Winkel, die zelf een conservatoriumopleiding doorliep, is oprichter van het label, en heeft over de jaren bewezen een fijne neus voor aankomend talent te hebben. Frezzotti weet in deze werken de juiste balans te vinden tussen romantische lyriek en Bachiaans contrapunt. Een warme klank en een doorzichtig timbre zorgen voor een ideale opname door Peter Arts. Mede door het aanvullende repertoire een welkome aanvulling tot de discografie van een nog steeds niet naar waarde geschatte componiste.

index