CD-recensie
© Siebe Riedstra, juni 2012
 |
Bert Matter – Orgelwerken
Klaas Stok, Els Dijkerman, Johan Luimes en Toon Hagen op het Bader orgel van de St. Walburgiskerk te Zutphen (verdere bijzonderheden aan het slot van deze recensie)
Musica Walburgica VC 2507 • 72' •
Opname: augustus 2002
De Stichting Jan Pieterszoon Sweelinck heeft de Sweelinckprijs voor 2012 toegekend aan organist en componist Bert Matter (1937). Matter krijgt de prijs onder meer wegens de rol die hij heeft gespeeld in de opleiding van organisten, zijn improvisatorisch talent en zijn compositorisch oeuvre dat tot over de landsgrenzen bekend is.
Op dat laatste werd ik attent gemaakt toen ik Olivier Latry, titularis van de Parijse Notre-Dame de ‘Fantaisie sur Une jeune fillette’ hoorde spelen. Nieuwsgierig geworden ging ik op zoek naar een opname van dat prachtige kleinood, en kwam terecht bij deze cd-uitgave, een samenwerkingsverband tussen vier Matterleerlingen en de stichting Musica Walburgica; te bestellen op bovenvermelde website.
Bert Matter studeerde aan het Rotterdams Conservatorium orgel en piano. In 1967 werd hij leraar theoretische vakken aan het Utrechts Conservatorium, in 1969 hoofdleraar orgel in Arnhem. In datzelfde jaar volgde hij de legendarische Cornelis Bute op als orgenist van de Walburgiskerk te Zutphen. In 1987 werd hij hoofdleraar aan het Koninklijk Conservatorium Den Haag. In Zutphen overzag hij de restauratie van het monumentale Bader orgel, dat sindsdien tot de top van het Nederlandse orgelbestand behoort. Zelf maakte hij in Zutphen een aantal prachtige cd-opnamen van onder meer werken van Bach en Franck. Zijn faam als docent en componist wordt door vier van zijn leerlingen bewezen op deze cd. Matter is uiterst bescheiden over zijn activiteiten als componist, die naar eigen zeggen vooral plaatsvonden in slapeloze uurtjes in de vroege ochtend.
 |
| Bert Matter |
Er zijn er vast wel meer, maar Bert Matter en jaargenoot Jan Welmers hebben het improviseren en componeren voor hun instrument een nieuw gezicht gegeven. Niet door het star volgen van avant-gardistische tendenzen of formalistische theorieën, maar juist door zich daartegen af te zetten. U raadt het al, ze gingen minimalistisch componeren, een stijlfiguur die je nu niet bepaald associeert met de orgelbank. In beide gevallen heeft dat indrukwekkende resultaten opgeleverd. Matter past het procédé toe in koraalgebonden situaties, Welmers werkt in grotere en vrijere vormen. Ook Welmers heeft interessante leerlingen opgeleid en trekt als componist in het buitenland de aandacht; hij ontving de Sweelinckprijs voor zijn gehele oeuvre in 2005..
In 2002 werd Matter 65 jaar. Hij besloot dat het tijd werd om een deel van zijn bibliotheek af te stoten. Vier leerlingen profiteerden daarvan en besloten de kilo’s muziek om te zetten in een hommage aan de componist Matter. Els Dijkermans is vooral actief in Zutphen en omgeving in koorzang en educatie van jongeren. Klaas Stok volgde Matter op als titularis in Zutphen en is tevens een gewaardeerd gastdirigent van het Nederlands Kamerkoor. Toon Hagen is organist van de Grote Kerk te Zwolle; hij componeert en improviseert eveneens minimalistisch. Johan Luimes is titularis van de Eusebiuskerk te Arnhem, beeldend kunstenaar en ideeënman van het Orgelpark te Amsterdam. Gevieren brengen ze een keur van composities van Matter op ´zijn´ Bader orgel tot klinken. Veel ervan zijn korte vignetten, koraalgebonden en eminent geschikt voor de eredienst – en dikwijls ook niet minimalistisch. De drie Fantasieën en de beide Partita’s verdienen de aandacht van veel meer concerterende Nederlandse collega’s. De Fantaise sur Une jeune fillette, (Gezang 126), vormt de prachtige opening van deze schijf, de Fantaisie sur Psaume 90, die na een enorme climax in serene rust tot stilstand komt, vormt de afsluiting. Jeune fillette is ook te beluisteren op youtube.
In Nederland Orgelland wordt heel wat gecomponeerd en geïmproviseerd, en het resultaat is op talloze cd’s vastgelegd. Veel van het gebodene houdt met handen en voeten vast aan de vertrouwde wereld van Jan Zwart en Feike Asma. Vaak zijn de resultaten voorspelbaar, en steken ze magertjes af tegen de muzikale nieuwsgierigheid van Matter en Welmers.
Deze prachtig opgenomen cd laat horen hoe dat klinkt: de Sweelinckprijs waardig.
Klaas Stok:
Fantaisie sur Une jeune fillette
Psalm 23 – 30 – 1 – 139
Els Dijkerman:
Partita over Gezang 148 Wie schön leuchtet der Morgenstern
Gezang 205 – 286
Psalm 53 – 125 – 125
Johan Luimes:
Fantasie over Psalm 65
Psalm 103 – 51
Partita over Gezang 404 Ich ruf’ zu dir, Herr Jesu Christ
Toon Hagen:
Psalm 98 – 116 – 102 – 90
Fantaisie sur Psaume 90