CD-recensie
© Siebe Riedstra, juni 2011
 |
Loïc Mallié – Jeux
Six improvisations à l’orgue sur des thèmes de Claude Debussy
1. Autour de Debussy
2-4. Prélude, Fugue et Final
5-6. Anthologie: 1. La Grotte – 2. Contraste
7-11. Clins d'OEil
12. Jeux
13. Final
Loïc Mallié, Victor Gonzales orgel (1933) mvan Saint-Vaast te Bailleul, Frankrijk
Editions Hortus 032 • 72' •
Sinds februari 2011 is Loïc Mallié (1947) organist ‘titulaire’ van de Trinité te Parijs, een positie die zijn leraar Olivier Messiaen van 1931 tot aan zijn dood in 1992 bekleedde. Mallié is een begenadigd improvisator; in Nederland kennen we hem als lid van de jury van het Improvisatieconcours in Haarlem, en hebben we hem kunnen beluisteren in de Juryconcerten. De orgelstudie was aanvankelijk niet zijn enige roeping: Mallié studeerde af als jurist en behaalde zijn orgeldiploma daarnaast aan het Conservatorium van Lyon. Daarna werd het menens: aan het Parijse Conservatoire studeerde hij bij Messiaen en haalde er tussen 1974 en 1979 de benodigde diploma’s met onderscheiding. Eerste prijzen won hij bij improvisatiewedstrijden in Lyon (1979) en Chartres (1982). Zijn Parijse benoeming komt als een wat late bekroning op zijn carrière, die zich tot nu toe vooral afspeelde rond Lyon. Daar was hij sinds 1989 titularis van de Saint-Pothin en leraar voor improvisatie aan het conservatorium.
Ook op discografisch gebied is Loïc Mallié een laatbloeier. Pas in 1998 trok hij de aandacht van een kennerspubliek met de cd Retour de Bayreuth – Onze Improvisations sur des Thèmes Wagneriens. Die cd werd opgenomen in de Parijse Madeleine en uitgebracht op het label Hortus (017); de pers was onder de indruk. Zeven jaar later volgde het hier besproken schijfje, opgenomen in de Saint-Vaat te Bailleu, op een instrument uit 1933, van de bouwer Victor Gonzales. De begeleidende tekst wil ons laten geloven dat dit het gedroomde Debussy-orgel is. Afgezien van het feit dat Debussy een hekel aan orgels had, is het nogal wonderlijk om daarvoor een instrument aan te wijzen dat alle kenmerken draagt van het Franse equivalent van de ‘orgelreform’. Maar goed, er staat wel meer onzin in dat boekje.
Om te beginnen de inhoudsopgave, zoals die is afgedrukt op de bodemkaart. Daar staat een lijstje van elf tracks, maar mijn cd-speler leest er dertien. Nader onderzoek wijst uit dat in de nummering de vierde track tweemaal is opgenomen. Blijft er nog steeds een extra te benoemen track over; zorgvuldige beluistering brengt mij tot de conclusie dat onder het kopje Clins d’Oeil (knipogen), niet vier maar vijf deeltjes zijn opgenomen. Dat correleert tenminste met de ‘korte’ en de ‘lange’ stiltes die de individuele tracks en de groepjes van elkaar scheiden, en met het karakter van de stukken. Bovenaan deze bespreking staat de gecorrigeerde inhoudsopgave.
Enig speurwerk op het internet levert nog een misverstand op, want bij een paar internetwinkels wordt track 12 geafficheerd als Jeux – transcriptie voor orgel van het orkestwerk van Debussy. Nu heeft Loïc Mallié een bloedhekel aan transcripties, dus dat is onzin.
Toen de cd in 2005 uitkwam las ik een bespreking waarin de recensent zijn vreugde kenbaar maakte over het feit dat we eindelijk kunnen beluisteren hoe Debussy voor het orgel gecomponeerd zou hebben. Zo’n opmerking maakt natuurlijk dubbel nieuwsgierig, en de teleurstelling was dan ook groot toen ik de cd beluisterde. Niks Debussy. Ja, hier en daar een fragment, een thema of een citaat, maar voor de rest gewoon briljante improvisaties van een toporganist - de teleurstelling was van korte duur. Alweer wordt het misverstand veroorzaakt door de klungelige opzet van het cd-boekje. Een vraaggesprek met Mallié duwt de ondervraagde organist alsmaar in de hoek van de improvisator ‘in de stijl van’, en Mallié is te beleefd om daar categorisch nee tegen te zeggen. Zo zit de luisteraar / lezer opgescheept met een onzin-concept. Voeg daaraan toe tien pagina’s met muziekvoorbeelden die geen enkele relatie leggen met de inhoud van de tekst en de verwarring is compleet. En dan hebben we het nog niet eens over het ontbreken van enige informatie over het bespeelde orgel. Onderaan deze bespreking vindt u d e benodigde gegevens.
U zult zich zo langzamerhand afvragen of deze cd de moeite van het aanschaffen wel waard is, en het antwoord is een volmondig ja. Vergeet dat stomme boekje en luister naar een geïnspireerd concert, want dat is het. Stelt u zich voor dat Claude Debussy een paar velletjes met improvisatie-thema’s op de lessenaar van het orgel had klaargelegd. Loïc Mallié heeft dat materiaal omgezet in een reeks boeiende improvisaties. Autour de Debussy – Rondom Debussy – is een Fantasie die begint met een citaat uit de Vioolsonate van César Franck en onderweg het thema uit de Finale van L'Oiseau de Feu van Igor Strawinsky meeneemt. Het fugathema uit Prélude, Fugue et Final is het hoofdthems van de Passepied uit de Suite Bergamasque (dat thema zult u in die 10 pagina’s muziekvoorbeelden tevergeefs zoeken). De Clins d’OEil zijn muzikale knipoogjes: eentje begint bijvoorbeeld met de beginmaten van Le petit nègre om even later te citeren uit de eerste maten van het Tristan-voorspel van Wagner. Jeux is zoals gemeld geen transcriptie van het gelijknamige orkestwerk, maar eerder een parafrase op de Franse betekenis van het woord wanneer we het over orgels hebben – in de zin van Plein jeu; hier wordt dan ook het volle werk losgetrokken. Final is een Toccata in de beste Franse traditie. Loïcs muzikale idioom houdt het midden tussen dat van zijn leraar Olivier Messiaen en zijn collega aan de Saint-Eustache, de radicale dissonantenvreter (maar niet op zondag) Jean Guillou. Vooral de ‘statische extase’, het handelsmerk van Messiaen – maar ondenkbaar zonder Debussy – wordt hier door Mallié overtuigend in klank uitgedrukt. De enige zin in het tekstboekje die de lezer bijblijft is een uitspraak van Mallié: ‘Debussy heeft ons uit het vastlopende spoor van de twaalftoonsmethode losgetrokken, en gebracht op het enige ware pad, de weg van de vrijheid’.
Mallié mag dan volgend jaar de pensioengerechtigde leeftijd bereiken, als titularis van de Trinité kan hij nog heel lang mee, en het is te hopen dat Editions Hortus ons niet te lang laat wachten op een volgend schijfje. Mogen dat dan gewoon orgelwerken van Loïc Mallié zijn?
____________________
Dispositie van het Gonzales orgel van Saint-Vaat, Bailleu, Frankrijk
I grand-Orgue (56 notes)
Montre 16
Bourdon 16
Montre 8
Cor de Chamois 8
Bourdon 8
Flute harmonique 8
Prestant 4
Cymbale V rgs
Bombarde 16
Trompette 8
Clairon 4
II Positif Expressif
Cor de Nuit 8
Flute Creuse 8
Salicional 8
Flute Conique 4
Nazard 2 2/3
Doublette 2
Tierce 1 3/5
Basson-Hautbois 8
Voix Humaine 8
III Récit Expressif
Flute Traversière 8
Gambe 8
Voix Celeste 8
Flute Ouverte 4
Octavin 2
Plein-Jeu IV rgs
Cor 16
Trompette Harmonique 8
Clairon 4
Cromorne 8
Pédale (32 notes)
Soubasse 32 (E)
Flute 16
Soubasse 16 (E)
Bourdon 8 (E)
Flute 8 (E)
Flute 4 (E)
Bombarde 16
Trompette 8 (E)
Clairon 4 (E)
acc: II/I en 16 et en 8
III/I en 16,8,4
III/II en 8 et 4
III en 16 et 4