CD-recensie
© Siebe Riedstra, mei 2013
MacMillan: A New Song – Mass – Christus Vincit - Gaudeamus in loci pace (orgelsolo) – Seinte Mari moder milde – A Child’s Prayer – Changed Andrew Reid (orgel), Choir of Westminster Cathedral o.l.v. Martin Baker. Hyperion CDA67219 • 66' • Opname: juli 2000, Westminster Cathedral, Londen
|
 |
Componist James MacMillan (1959) is Schots en rooms-katholiek, en dat mogen we horen. Al in zijn vroegste orkestwerken maakt hij dat haarscherp duidelijk. ‘The Confession of Isobel Gowdie’, over een Schotse ‘heks’ die tot de brandstapel werd veroordeeld om haar geloof, maakte hem op slag bekend door een uitvoering tijdens de Proms van 1990. ‘Veni, Veni, Emmanuel’ is de religieuze titel van een virtuoos slagwerkconcert, geschreven voor percussioniste Evelyn Glennie in 1992, en sindsdien talloze malen uitgevoerd. In Nederland kennen we MacMillan als de vaste gastdirigent van de Radio Kamer Filharmonie *, waarmee hij diverse eigen composities dirigeerde en opnam voor cd. MacMillan is een van de meest succesvolle componisten van onze tijd, en hij weet een groot publiek aan te spreken. Niet omdat hij makkelijke succesjes nastreeft, maar omdat hij een boodschap wil brengen met zijn muziek. In dat opzicht is hij een regelrechte erfgenaam van zowel Thomas Tallis als Olivier Messiaen.
Nergens wordt dat duidelijker dan in zijn Mass, voor koor en orgel, geschreven in 2000 voor The Choir of Westminster Cathedral, ‘for the Glory of God in the Millennium Year of Jubilee’. Dit is geen mis zoals wij die gewend zijn, met een latijns gezongen ordinarium van Kyrie, Gloria, etcetera. MacMillan heeft de complete Engelse tekst voor de gehele liturgie gezet, waarin dus ook momenten zijn waar de congregatie meezingt. In een kerkelijke zetting zou de muziek deel uitmaken van een uitgebreider ritueel, hier is ze opgenomen als een gesloten muzikale gebeurtenis. Daarin is naast de ons bekende delen als Kyrie, Gloria en Agnus Dei ook de Eucharistie meegenomen. Laat u zich daardoor vooral niet afschrikken: het Kyrie (Lord have mercy) en het Agnus Dei (Lamb of God) zijn van een bovenaardse schoonheid die zijn gelijke slechts kent in het War Requiem van Britten. Bovendien kan de componist in zijn Eucharistie laten horen dat muziek binnen de eredienst wel degelijk kan ontroeren. Alphons Diepenbrock en Hendrik Andriessen gingen hem hier te lande voor.
Het gebruik van het orgel speelt in deze machtige ruimte een cruciale rol. Dit is een instrument dat zonder meer de kwalificatie van César Franck, ‘l’orgue, c’est mon orchestre’, rechtvaardigt. De instrumentale effecten zijn voor iemand die zelf geen organist is gewoon verbluffend (MacMillan: “I’ve been around the organ a lot”). Eén voorbeeld: aan het slot van het Agnus Dei, wordt de tekst ‘Grant us peace’ ontroerend simpel gezongen in dalende paralelle tertsen. Maar het orgel doet niet mee, het beantwoord die smeekbede met een zacht gerommel in de verte, dat een angstig voorgevoel veroorzaakt. Haydn en Beethoven wisten in hun Missen een soortgelijke onrust in het slot van hun missen op te roepen. Die Vrede komt er niet, ook niet tweehonderd jaar later bij MacMillan.
Organist Andrew Reid laat in zijn eentje horen dat MacMillan nog veel meer voor orgel zou mogen schrijven. Het solowerk ‘Gaudeamus in loci pace’ laat horen dat Messiaen in MacMillan een waardige volgeling – maar geen epigoon – heeft gevonden. Hiet fluit een Schots vogeltje. Van de overige werken noem ik Christus Vincit, nu al een favoriet van koren over de hele wereld, met een schitterende solo voor ‘treble’, een jongenssopraan.
Jongenssopranen bepalen het geluid op deze cd, vrouwen of meisjes komen er niet aan te pas. Dat de kinderen in dit koor in staat zijn de soms hondsmoeilijke intervalsprongen in deze werken spelenderwijs te nemen is werkelijk verbluffend. De opnamekwaliteit is dat ook, gezien de moelijkheden die overwonnen moeten worden in deze immense ruimte – om over de balans tussen het koor en de massale orgelklank maar te zwijgen. Dat datzelfde instrument ook bijna onhoorbaar kan fluisteren horen we aan het begin en het slot van de mis.
Dit is zels voor agnosten een cd met schitterende muziek, die altijd verrast, nooit gemakzuchtig is en bovenal diep weet te ontroeren. James MacMillan is een groot componist.
_____________________
* op 24 mei dirigeert James MacMillan voor de laatste keer de Radio Kamer Filharmonie – het orkest wordt met ingang van het seizoen 2013/4 opgeheven.