CD-recensie

© Siebe Riedstra, juli 2014

Ladder of Escape - we hebben er geen Nederlands woord voor. Ja, brandtrap, maar er is geen brand. In 1984 vroeg Harry Sparnaay gewoon aan Michael Smetanin om een stuk voor zijn instrument, de basklarinet - het werd Ladder of Escape. Een leuk stuk discomuziek dat enige toelichting behoeft, die in het boekje bij deze cd ontbreekt. De Australiër Smetanin studeerde in de eerste helft van de jaren tachtig compositie bij Louis Andriessen, en woonde dus een paar jaar in Nederland. Ladder of Escape was bedoeld voor het uit negen basklarinetten bestaande Basklarinet Kollektief van Harry. Om praktische redenen moest er een versie komen voor één basklarinet en een bandopname van de andere acht. De Australische componist Nigel Westlake studeerde in dezelfde periode basklarinet bij Sparnaay, en nam die taak op zich. Aardige bijzonderheid: Westlake speelt basklarinet in de opname die Willem van Otterloo maakte van Strawinsky's Sacre, met het Sydney Symphony Orchestra.

Sieuwert Verster, oprichter en eenmansbaas van het label Attacca ging eind jaren tachtig in de aanval tegen de gemakzucht van het virtuozendom. Altijd weer hetzelfde repertoire, steeds een beetje sneller en een beetje gladder - dat moest anders. Via deze ontsnappingsladder bood hij Harry Sparnaay als eerste de gelegenheid om te laten horen hoe. Nieuwe stukken en nieuwe technieken vieren hoogtij in een serie die hier zijn elfde uitgave heeft bereikt.

Wat de basklarinet betreft heeft Harry Sparnaay (1944) in Nederland de naam, maar de faam moet hij wat mij betreft delen met de man die van 1966 tot 2006 de basklarinet bespeelde in het Concertgebouworkest - de componist Geert van Keulen. Vele wegen leiden naar Rome, en de weg die Sparnaay aflegde leverde honderden composities voor de basklarinet op. Een unieke prestatie die klank wordt op deze cd, een tijdsdocument van een voorbij tijdperk.
Onlangs nam Sparnaay afscheid van het concertpodium, een goede reden voor Attacca om de eerste Ladder of Escape opnieuw uit te brengen. De afscheidsconcerten werden opgeluisterd door optredens van de vele leerlingen die Sparnaay in de loop van de jaren heeft onderwezen. Tien ladders of Escape verder krijgt een leerling van de Meester de kans om zich te bewijzen. En geheel in stijl is het deze keer een dame: Fie Schouten. De tijden zijn veranderd. Bovendien heeft de ongebreidelde experimenteerlust van weleer plaats gemaakt voor het zoeken naar een nieuw contact met de luisteraar.

In theorie klopt dat allemaal, maar in de praktijk deugt er niets van. Die eerste Ladder of Escape opent met een fenomenaal stuk van Theo Loevendie, met de onbegrijpelijke naam Duo. Wie Bachs sonates voor vioolsolo kent. snapt waar Loevendie zijn inspiratie opdeed. Tijdloze muziek die het wint van de pretentieuze notenspinnerij van Brian Ferneyhough. Sparnaay koos voor levende componisten, een kwart eeuw later mag Fie Schouten al twee gestorven toonmeesters op haar cd presenteren: Stockhausen en Kagel. Maar er is hoop: het leukste stuk op haar cd is een zusje van Smetanins Ladder of Escape. Article 7 voor basklarinet en electronica van Rosalie Hirs maakt nieuwsgierig naar de toekomst en de volgende Ladder of Escape.

index