CD-recensie
© Siebe Riedstra, maart 2012
 |
Bach: Preludium en Fuga in e, BWV 548
Buxtehude: Magnificat primi toni BuxWV 203
Franck: Troisième Choral en la mineur
Keijzer: Suite voor orgel
Arie J. Keijzer op het Flentrop orgel van
De Doelen te Rotterdam
Prestare ZWF 3331534 • 63' •
www.zwoferinkcd-productions.nl
Doelenorganist in ruste Arie J. Keijzer (1932) viert dit jaar zijn tachtigste verjaardag. Geen betere reden om terug te blikken op een eminente carrière. Het label Prestare doet dat met de uitgave van een concertregistratie die in een notedop de belangrijkste aspecten van zijn activiteiten inkleurt. Keijzers loopbaan is nauw verweven met het orgel van De Doelen. Nadat hij in 1963 twee eerste prijzen wegsleepte bij het Improvisatieconcours Bolsward werd hij automatisch toegelaten tot de Haarlemse Improvisatiewedstrijd van het volgende jaar, en ook daar won hij de eerste prijs. Voeg daaraan toe een Prix d’excellence van het Rotterdams Conservatorium, en het is alleen maar logisch dat de directie van De Doelen hem de positie van Doelenorganist aanbood. Dat was in 1968, het jaar waarin het grote vierklaviers concertorgel van De Doelen door orgelbouwer Flentrop werd opgeleverd.
Keijzer bleef van 1968 tot 1989 Doelenorganist, met een concertpraktijk waar je U tegen zegt. Tussen 1971 en 1974 speelde hij de complete orgelwerken van Johann Sebastian Bach. Let wel: voor volle zalen. Those were the days. Na Bach volgde een integrale Franck en een serie die gewijd was aan Noordduitse orgelmeesters. Uiteraard liet de meester-improvisator Keijzer zich niet onbetuigd, en zijn verplichtingen als vaste bespeler brachten hem tevens in contact met het Rotterdams Philharmonisch Orkest en zijn dirigenten. Dat inspireerde hem tot het schrijven van andere dan orgelklanken, maar ook tot het scheppen van meerdere orgelconcerten.
De NCRV, ooit onvermoeibaar pleitbezorger van orgelmuziek, maakte in 1978 een opname van het feestconcert dat Keijzer gaf ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van ‘zijn’ Doelenorgel. Het programma was een waardige afspiegeling van bovengenoemde activiteiten: Bach, Buxtehude, Franck, en een werk dat speciaal voor die bijzondere gelegenheid werd gecomponeerd: de vierdelige Suite voor orgel. Die opname is nu door Jolanda Zwoferink op haar eigen label Prestare uitgebracht. Zwoferink is een leerling van Keijzer, en dit is niet de enige inspanning die zij zich getroost voor haar leermeester. De Orgelsymfonieën van Keijzer worden eveneens door haar vastgelegd. Echtgenoot en organist Henco de Berg zorgt voor de begeleidende tekst van deze uitgave (ook in het Nederlands).
Over de klinkende inhoud kunnen we kort zijn: indrukwekkende vertolkingen van een grootmeester, en vooral een prachtige momentopname van een tijdperk waarin orgelmuziek een vitale rol speelde. (Toen ik vorige week langs De Doelen liep voor aanvang van een orgelbespeling door stadsorganist Geert Bierling was het akelig stil in de foyer). Bach staat als een huis – geen fratsen; Franck wordt robuust neergezet – zonder de geur van wierook. Keijzer laat horen dat hij ook ruim dertig jaar na dato meetelt als componist. Natuurlijk is zijn Suite een kind van zijn tijd, met titels als Meditatie – Inspiratie – Concentratie en Resonantie. Maar het enige dat telt is het klinkend resultaat, en dat is zonder meer boeiend.
Keijzer is geen gemakzuchtige componist, die een virtuoze toccata uit zijn mouw schudt, en zo het publek bovenop de stoelen krijgt. Hij is de zorgvuldige architect van minutieus in elkaar gezette muzikale bouwwerken. Het notenmateriaal is beperkt en is aan voortdurende permutaties onderhevig. Kleine intervallen spelen een belangrijke rol en het hoeft niemand te verbazen dat de toonreeks B.A.C.H. al spoedig in beeld komt. Het laatste deel, Resonantie, is een indrukwekkende tour-de-force – een anti-toccata die desalniettemin een enorme spanning weet op te bouwen in ruim zeven minuten. De kracht van het stuk ligt in de als een heimachine herhaalde staccato bastoon die de basis vormt voor een stuk muziek dat in zijn ijzeren voortgang een niets ontziende koers naar een magistrale ontlading uitzet. Een harmonisch avontuur – houdt Arie J. van jazz? – om nooit te vergeten.
Op http://orgelconcerten.ncrv.nl vindt u meer concertopnamen van Arie J. Keijzer, maar dit programma zult u daar niet aantreffen. Daarvoor moet u naar www.zwoferinkcd-productions.nl Doen!