CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, september 2017

 

Charles Ives - Complete Psalmen

Ives: Psalm 90 - 24 - 67 - 135 - 14 - 25 - 100 - 54 - 150 - 42

Kay Johannsen (orgel), SWR Vokalensemble Stuttgart, Knabenchor Stuttgart, Leden van het Radio-Sinfonieorchester Stuttgart des SWR o.l.v. Marcus Creed
Hänssler Classic CD 93.224 • 45' •
Opname: november 2007, Stadtkirche Böblingen & maart 2007, Funkstudio Stuttgart (Psalm 14, 67 & 54)

   

And let the beauty of the Lord our God be upon us: and establish thou the work of our hands upon us; yea, the work of our hands establish thou it. Psalm 90

De laatste strofe van Psalm 90 in de zetting van Charles Ives is zowel in filosofische als muzikale zin een samenvatting van datgene waar Ives voor stond. Een puriteinse levensopvatting zonder fratsen, die zich in muziek vertaalt als een compromisloze aanpak waarin de angst voor de dissonant geen plaats heeft. Die levenshouding creëerde een muziek die in de slotmaten van Psalm 90 een bovenaardse schoonheid bereikt. Onvoorstelbaar dat deze klanken (de laatste minuut van track 1) opgeschreven werden in 1898. Ze geven Arnold Schönberg, Olivier Messiaen en Eric Whitacre het nakijken.

 
 
Charles Ives

Charles Ives (1874-1954) was een eigenzinnige idialist met een al even eigenzinnige vader. George Ives was verantwoordelijk voor het muziekleven in Danbury (Connecticut), en regelde de dingen op zijn eigen manier. Twee muziekcorpsen liet hij uit nieuwsgierigheid tegen elkaar in marcheren. Het klinkend resultaat vond zijn beslag in menige partituur van zoon Charlie. De zoon bespeelde het orgel in de plaatselijke kerk en dirigeerde het kerkkoor. Dat de conventionele Psalm 42 daar tot klinken is gekomen kunnen we ons best voorstellen, maar de overige negen psalmen? Vol met dissonanten en eigenzinnige stemvoeringen? De jonge Charles moet zich ervan bewust zijn geweest dat zijn muzikale idealen geen schijn van kans hadden - niet in de kerk en niet in de concertzaal. En al helemaal niet op het conservatorium, waar hij zijn licht opstak bij George Chadwick en streng terechtgewezen werd. Het resultaat was er naar: een eerste symfonie die klonk naar Dvorak, maar tussen de notenbalken rook naar ongemak.

In 1902 besloot Charles dat hij zijn gezin veel beter kon onderhouden door geld te verdienen met iets anders dan componeren. Levensverzekeringen (met belastingaftrek) werd zijn specialiteit, en hij voer er wel bij. De revenuen besteedde hij ruimhartig aan de promotie van nieuwe muziek (niet die van hemzelf) en het publiceren van zijn liederen (zonder copyright).

In zijn vrije tijd componeerde hij, totdat zijn gezondheid het opgaf. Het resultaat is een verbijsterende berg ongecorrigeerde manuscripten. De interesse in Ives kwam ruim na de dood van de componist op gang, en heeft zich vooral geconcentreerd op de orkestwerken, met als koploper The unanswered question . Een geniaal werk dat helaas als excuustruus functioneert voor werken die veel meer aandacht verdienen.

Dat brengt ons terug bij deze registratie van de Psalmen. Ze zijn het product van een piepjonge Ives, en daardoor essentiëel. Alles van de volwassen Ives is hier in de kern aanwezig, en hij is er nog jaren aan blijven sleutelen - hij hield van deze werken. Met de psalmmelodieën zoals wij die kennen hebben ze niets te maken, het gaat uitsluitend om de tekst. Hier zijn ze voor het eerst compleet te horen in exemplarische uitvoeringen door een Duits koor en een Britse dirigent. Dat lijkt ironisch, maar zowel het SWR Vokalensemble Stuttgart als Marcus Creed behoren tot de absolute wereldtop in dit repertoire. Het zou natuurlijk nog mooier zijn geweest wanneer de overgebleven beschikbare ruimte ook nog was benut, maar laten we een gegeven paard niet in de bek kijken. Met deze uitgave werd een kapitale lacune in de discografie van Charles Ives gedicht. Wat zou de componist verguld zijn geweest met deze uitvoering van zijn lievelingswerk, Psalm 90.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links