CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, augustus 2014

 

Ravel & Debussy - Orgeltranscripties door Gunnar Idenstam

Debussy: La Mer

Ravel: uit Daphnis et Chloé: Lever du jour - Valses Nobles et Sentimentales nr. 2 & 3 - La Valse - Pavane pour une infante défunte - Boléro

Gunnar Idenstam (orgel)

BIS-2049 74' (sacd)

Opname: september 2013, Église Saint-Martin, Dudelange (Luxemburg)

 

De Zweedse organist Gunnar Idenstam (1961) is een unieke verschijning in het internationale orgellandschap. Idenstam heeft een credo: de symfonische Franse orgeltraditie te verbinden met de 'symfonische rock' van de jaren 1980 en de volksmuziek van zijn geboorteland. Bovendien koestert hij vanaf zijn studietijd de wens om de Franse symfonische traditie van Debussy en Ravel te vertalen naar het orgel. Beide componisten hebben immers geen noot voor het instrument geschreven. Idenstam zet hoog in, met 'La Mer' van Debussy en de Boléro van Ravel - moeilijker kun je het jezelf niet maken. Het onderwerp transcripties was in Hollandse orgelkringen decennialang anathema, ondanks of dankzij de krasse staaltjes van Piet van Egmond. Hij waagde het om Gershwins Rhapsody in Blue te vertalen naar het orgel. Een halve eeuw later wordt er links en rechts druk getranscribeerd, met de nodige gevolgen op geluidsdragers. De resultaten springen als kikkers in een kruiwagen alle kanten op, van Cameron Carpenter op zijn pijploze instrument tot Geert Bierling op het Marcussen orgel van de Laurens in Rotterdam, met een eigen versie van de Rhapsody in Blue.

Het Zweedse label BIS heeft zich ontfermd over Gunnar Idenstam, niet alleen als organist maar ook als componist. En dan niet van ernstige orgelklanken, maar van folkloristisch getinte geïmproviseerde muziek. Een soort jazz die zijn inspiratie put uit het uiterste noorden van Zweden, waar rendierherders eeuwenlang hun vocale technieken van generatie op generatie doorgaven. Die klanken zijn vastgelegd op de BIS-SACD-1868 'Jukkaslatar', uitgebracht in 2010. Dat iemand in staat is de enorme afstand tussen deze disciplines zo te overbruggen verdient niet alleen bewondering, het is mateloos intrigerend.

Voor zijn transcriptieproject vertrok Idenstam naar het Luxemburgse Dudelange, waar in de Église Saint-Martin een schitterend orgel huist. Gebouwd in 1912 door de Duitse firma Stalhuth en in 2002 gerenoveerd door Thomas Jann. Talloze opnamen zijn er op dit prachtige instrument gemaakt, en de verwachtingen zijn dan ook hooggespannen. Het welslagen van transcripties is uiteraard afhankelijk van het uitverkoren instrument, en je moet aannemen dat dit orgel Idenstams ideale keuze vertegenwoordigt. Transcripties kunnen op twee manieren: zo dicht mogelijk op het origineeel blijven zitten, of een vertaling naar het orgel verzinnen. Voor de eerste keuze heb je een symfonisch instrument nodig zoals eigenlijk alleen de Amerikaanse firma Aeolian-Skinner ze maakte. De tweede methode vereist een symbiose tussen bespeler en gekozen instrument.

Idenstam kiest voor de tweede optie, met een geheel eigen kijk op deze symfonische stukken. Meer een 'hertaling' dan een transcriptie. Fascinerende klanken voor orgelkenners, maar gewone muziekliefhebbers die deze stukken in de platenkast hebben, zitten met de handen in het haar. Dat zit hem vooral in de gekozen registraties die wel altijd heel kleurrijk zijn, maar soms ook diffuus en ondoorzichtig. De climaxen van de Bolero en La Valse rollen door de kerkruimte op een manier die tegelijkertijd imponeert en frustreert. Wie de orkestpartituren kent mist gewoon teveel - niet omdat er ook maar een noot wordt weggelaten, maar in het geweld van de galm. Kortweg, ik hoor meer Idenstam dan Debussy en Ravel. Bovendien heeft Idenstam de onbedwingbare behoefte om 'versieringen' aan te brengen. Wat mij betreft met desastreuze gevolgen in de slotmaten van het eerste deel van La Mer. Ik signaleer een laaiend enthousiaste bespreking door Gerben Mourik - bepaald niet de eerste de beste - op de website van Orgelnieuws, waar deze uitgave tot cd van de maand is uitverkoren. Het is dus vooral een kwestie van voorkeuren - over smaak valt leuk te twisten.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links