CD-recensie

© Siebe Riedstra, januari 2021

Bernard Herrmann heeft eeuwige roem verworven door zijn jarenlange samenwerking met de filmmakers Orson Welles en Alfred Hitchcock, een samenwerking die films opleverde als Citizen Kane en Psycho, titels die tot de top van alle tijden behoren, een kwalificatie die dankzij Herrmann evenzeer voor de muziek opgaat.

Bernard Herrmann (1911-1976) werd geboren in New York als Max Herman, zoon van Joods-Russische immigranten, net als Aaron Copland en Leonard Bernstein. Hij studeerde onder andere compositie aan de Juilliard School in New York bij de in Arnhem geboren Bernard Wagenaar. Hij maakte deel uit van de door Aaron Copland gestichte Young Composers Group, maar ambieerde daarnaast een carrière als dirigent, en veranderde zijn naam in Bernard Herrmann. Vanaf 1934 maakte hij zijn ambitie waar bij het radiostation CBS als componist en dirigent van het CBS Symphony Orchestra. In die functie maakte hij kennis met acteur en regisseur Orson Welles (1915-1985). Samen maakten ze wekelijks een programma – wat wij een hoorspel zouden noemen – voor CBS, The Mercury Theatre on the Air. Met hun uitzending van The War of the Worlds in 1938 haalden ze de wereldpers door de realistische weergave van een invasie van buitenaardse wezens.

Behalve met Orson Welles werkte Herrmann maar liefst 21 keer samen met de Amerikaanse schrijver Norman Corwin (1910-2011). De radio plays die ze in de jaren veertig samen maakten waren vooral bedoeld als vaderlandslievende propaganda, om de luisteraars te verheffen en te motiveren. Merkwaardig genoeg komen we de naam Herrmann niet tegen in Corwins biografie, en omgekeerd wordt de samenwerking tussen beide mannen in de New Grove in het lemma over Herrmann al evenmin vermeld. Dat betekent een belangrijke primeur voor het label Naxos, dat hier de wereldpremière presenteert van een radio play uit 1944 met de titel Whitman. Corwin heeft hier de poëzie van Walt Whitman in een verhalend kader geplaatst, en Herrmann schreef een partituur voor de bescheiden bezetting van strijkorkest, harp, piano en slagwerk; de teksten worden gesproken door de bariton Willam Sharp. In tegenstelling tot gezongen teksten gaat de samenwerking van gesproken woord en muziek dikwijls niet van harte. In het geval van Walt Whitman is daarvan geen sprake, doordat de teksten van Whitman een ingeboren muzikaliteit bezitten die ze tot een soort sprechgesang verheffen. Een kort voorbeeld:

Did you ask dulcet rhymes from me?
Did you seek the civilians' peaceful and languishing rhymes?
Did you find what I sang so hard to follow?
I celebrate myself and sing myself.

Herrmann weet een half uur tekst met groot vakmanschap samen te smeden tot een coherent muzikaal betoog, door bepaalde frases als een leidmotief te herhalen. Dit is de eerste keer dat de muziekliefhebber kennis kan maken met dit specifieke genre binnen het oeuvre van Herrmann, en het maakt razend nieuwsgierig naar de rest. Hulde aan initiatiefnemer Joseph Horowitz, de producer van het PostClassical Ensemble en verantwoordelijk voor het tot stand komen van deze cd.

De aanvullende werken werden live opgenomen tijdens concerten in Washington, in het kader van een Bernard Herrmann Festival. Het klarinetkwintet Souvenirs de voyage uit 1967 is niet alleen een van Herrmanns meest sublieme scheppingen, het behoort zonder meer in de top tien van mooiste klarinetkwintetten. Herrmann maakte zelf in 1968 uit de partituur voor de film Psycho van Alfred Hitchcock een soort symfonische samenvatting – dus beslist geen suite – onder de titel Psycho: A Narrative for String Orchestra. Merkwaardig genoeg bleef die ongespeeld liggen tot na zijn dood. Dirigent John Mauceri zorgde in 1999 voor de redactie en de eerste uitvoering.

De uitvoeringen onder leiding van de Spaanse chef van het PostClassical Ensemble Angel Gil-Ordónez (1957) zijn van uitstekende kwaliteit, evenals opname en toelichting. Bij de live-opnamen is het applaus mee gesneden. Een schitterende aanvulling tot de discografie van Bernard Herrmann, een componist die het verdient om niet alleen als de schepper van geniale filmmuziek te boek te staan.

index