CD-recensie

© Siebe Riedstra, juli 2016

Een eerste beluistering van deze cd werpt meteen een levensgroot vraagteken op. Hoe is het mogelijk dat de Tweede altvioolsonate waarmee de cd afgesloten wordt, klinkt alsof ze door een andere componist werd geschreven? En hoe is het mogelijk dat daar in de toelichting nauwelijks op wordt ingegaan? Er wordt in drie paragrafen gesproken over thematiek, ritme en harmoniek, en juist in die drie parameters kon het verschil met de Suite uit hetzelfde jaar niet groter zijn, zelfs al wordt er beweerd dat Hannenheim 'volkomen onorthodox' te werk gaat. Alsof je na ruim een halfuur Arnold Schönberg ineens naar Erwin Schulhof zit te luisteren - ik heb het dan over de twaalftoner Schönberg. Hannenheim gaat even onorthodox te werk als Schönberg, en even orthodox als Schulhof. En toch....... menigeen die het langzame deel uit de Tweede altvioolsonate beluistert zal even een brok moeten wegslikken, waarna de cd-speler op repeat wordt gezet.

1937 had een topjaar moeten worden voor Norbert von Hannenheim (voluit: Norbert Wolfgang Stephan Hann von Hannenheim), geboren uit Duitse ouders in wat destijds Hermannstadt in Siebenbürgen heette, en tegenwoordig als Sibiu in Roemenië ligt. Hij was 39 jaar, had van 1929 tot 1933 in Berlijn bij Arnold Schönberg gestudeerd, verschillende prijzen gewonnen en de aandacht getrokken met zijn Tweede pianoconcert, waarmee hij in 1932 de Felix Mendelssohn-Bartholdy Preis won. Schönberg was erg op hem gesteld, niet alleen om zijn productiviteit, maar ook om zijn mondigheid - hij was de enige leerling van wie de meester tegenspraak duldde. De nazi's hadden niets op met de Neue Berliner Schule van Schönberg, en zo kon Hannenheim het na 1933 wel schudden. Hij volgde zijn leermeester niet in de emigratie, maar bleef in Berlijn hangen.

Met Hannenheim is daarna alles helemaal misgegaan. Zijn enige doel in het leven was componeren, en als hij dat niet deed lag hij in bed - om energie (en eten) te sparen. Om toch nog een paar centen te verdienen werd hij lid van de kultuurkamer om volksliedbewerkingen te maken voor een hongerloontje. Psychische problemen zaten er al een tijd aan te komen, en in 1944 werd hij opgenomen in de Euthanasieanstalt Obrawalde. Dat hij die moordkliniek overleefde mag een wonder heten, maar hij heeft haar niet meer verlaten. Op 29 september 1945 overleed hij aan 'Herzleiden' - net als de duizenden lotgenoten die hem in de afgelopen jaren waren voorgegaan. De koffer met partituren die hij in de kluis van de Berliner Commerzbank had gedeponeerd heeft de bombardementen niet overleefd.

Deze cd is echter voor de verzamelaar niet de eerste kennismaking met de componist Hannenheim. De Duitse pianist Herbert Henck nam een aantal pianosonates op en schreef een monografie - zie bijgaande link. Werner Herbers maakte zich met de Ebony Band sterk voor een aantal liederen - een zestal werd georkestreerd door Geert van Keulen - en enige kamermuziekwerken. Maar op dit moment is dit toch de enige manier om via de platencatalogus kennis te maken met deze intrigerende figuur. Dat hij Schönberg tegensprak blijkt al direct uit de inzet van de Eerste altvioolsonate. Daar speelt de altviool niet een melodie van twaalf, maar van 54 tonen. Die 54 tonen worden even later door de piano van een begeleiding voorzien, en nog eens. Een boeiend procédé, dat de luisteraar een sturend houvast biedt.

Altvioliste Aida-Carmen Soanea (jazeker, de dochter van een operazangeres) maakt met deze cd haar platendebuut. Ze is een leerling van Kim Kashkashian en Gérard Caussée, en dat is te horen. Hier is een altvioliste van grote klasse aan het woord. Igor Kamenz timmert al wat langer aan de weg, zowel als pianovirtuoos en als dirigent, en is zonder meer een ideale partner. Wat deze uitgave zijn gouden randje verleent is de medewerking van producer Stefan Lang, verantwoordelijk voor menige oorstrelende ECM opname. Een en ander heeft geresulteerd in een schitterende kennismaking met Norbert von Hannenheim. Verbijsterend om te ervaren dat er subsidiegevers zijn die vinden dat we nu wel uitgeluisterd zijn op de slachtoffers van de nazipolitiek - zie de link naar de Ebony Band. Hartverwarmend daarentegen dat het label Challenge zich daar geen donder van aantrekt.

En nu snel de voorlaatste track beluisteren.......

index