CD-recensie
© Siebe Riedstra, juni 2011
 |
Sander Germanus – Microtonal Chamber Music
Lunapark ( voor 16 musici) - Le Tourne-disque Antique (voor rietkwintet) - Hallucinations ( voor strijkkwartet) - Microphobia (voor altsaxofoon en tapdansschoen) - Piccadilly Circus (voor 18 musici) - Hammerfest (voor twee mechanische piano’s) - Steigers ( voor mezzosopraan en zes houtblazers) - Organic Movements (voor het 31-toons Fokker orgel) - Waldorf-Astoria ( voor 17 musici)
Antje Lohse (mezzosopraan), Calefax Rietkwintet, Quatuor Danel,
ASKO|Schönberg o.l.v. Reinbert de Leeuw
Et'cetera KTC 1389 • 68' •
Sander Germanus presenteert zich op zijn eerste cd als een verfrissende nieuwkomer in componerend Nederland. Geboren in 1972, begon hij eenvoudig als saxofonist aan het Sweelinck Conservatorium te Amsterdam, maar zijn belangstelling waaierde in de loop van de jaren uit naar compositie, musicologie en microtonaliteit (de verdeling van het octaaf in meer – of veel meer – dan twaalf tonen). Hij studeerde compositie bij Peter-Jan Wagemans en instrumentatie bij Klaas de Vries. Aan het Orpheus Instituut te Gent bestudeerde hij de microtonaliteit; hij behaalde er zijn laureaat op het onderwerp ‘Muziekthermiek’. Hij is sinds 2007 artistiek leider van de Stichting Huygens-Fokker, centrum voor microtonale muziek, dat onder meer het beroemde 31-toonsorgel van Adriaan Fokker beheert. En vanaf vorig jaar doceert hij aan het Lemmensinstituut te Leuven.
 |
| Sander Germanus (1972) |
Weinig mensen zullen het verschil horen tussen muziek die is gecomponeerd met kwarttonen en muziek die gewoon vals klinkt. Sander Germanus heeft besloten zich daar niets van aan te trekken. Hij schrijft stukken die nergens op lijken – en dat is voor de verandering een compliment. Germanus heeft de muzikale normen en waarden van onze ‘Wohltemperierte’ oren bij het oud vuil gezet. ‘Wohltemperiert’ in de zin van de zwarte en witte toetsen van de piano. In plaats daarvan verdeelt hij de afstand tussen twee pianotoetsen in vier of vijf partjes. Dat kan niet op alle muziekinstrumenten worden gerealiseerd, maar is gemakkelijk te doen met strijkinstrumenten, de menselijke stem, en ook op de trombone. En natuurlijk op de gitaar – er gaat niets boven een ‘vuile’ blues. Germanus wilde muziek schrijven die nog niemand heeft gehoord, en het is hem gelukt. In de allereerste plaats met de drie stukken voor ASKO|Schönberg: Lunapark – Piccadilly Circus – Waldorf Astoria. Ontregelde harmonieën en stuiterende ritmes met een hoog ADHD-gehalte maken dat de luisteraar zich voelt als een toerist in Londen: met de linkervoet op het zebrapad terwijl de dubbeldekker van rechts komt.
Dat 31-toonsorgel bevindt zich sinds kort, na een grondige revisie, in het Muziekgebouw aan het IJ. Het werd ontworpen door Adriaan Fokker – neef van de vliegtuigpionier Anthony – die het instrument in 1951 liet bouwen voor Teylers Museum in Haarlem. Het is een orgel dat het nu eens niet moet hebben van zijn indrukwekkende geluidsmassa, maar van de fijnzinnige verdeling van het octaaf in 31 in plaats van twaalf toonsafstanden. Het instrument is op deze cd te horen in Organic Matters, oorspronkelijk geschreven voor de utopische bezetting van vier orgels in vier verschillende stemmingen. Uit praktische overwegingen heeft Germanus een tweede versie gemaakt, die op deze cd tot klinken komt middels een computergestuurde realisatie. De organisten zijn vervangen door de laptop.
Deze uitgave is er een in een lange reeks die tot stand kwam na de doorstart van Donemus en de oprichting van het Muziek Centrum Nederland. De samenwerking met het label Et'cetera heeft tientallen interessante publicaties opgeleverd, die het recente componeren in Nederland op de kaart hebben gezet. Hendrik Andriessen, Otto Ketting, Julius Röntgen, Peter-Jan Wagemans, Hendrik Wagenaar, Bart Visman, Léon Orthel, Robin de Raaff, Simeon ten Holt, Theo Verbey, en we zijn pas op de helft.
Het lijkt erop dat deze uitgave de laatste is in een trotse serie. Met de opheffing van het Muziek Centrum Nederland en de geplande destructie van het Muziekcentrum van de Omroep worden de pijlers onder dit project definitief kapotgeslagen. Gelukkig hebben we André Rieu nog.