CD-recensie

© Siebe Riedstra, november 2020

De Amerikaanse componist Morton Feldman (1926-1987) zag er uit als een gemoedelijke beer met een eeuwige sigaret en een bril met lenzen als de bodem van een colaflesje. Wanneer je zijn partituren ziet kun je je nauwelijks voorstellen dat hij die priegelnootjes op papier kreeg. Zijn muziek laat zich onmogelijk in een hokje stoppen. Feldman kiepert alle clichés overboord en gaat gewoon op zoek naar wat hij zelf mooi vindt. Soms lijkt dat minimalistisch, maar verwacht geen geruststellende regelmaat of simpele akkoordjes. De ritmische polsslag van Feldmans muziek is laag, en de geluidssterkte beweegt zich bij voorkeur in graden van zacht, zachter, zachtst. In zijn laatste jaren schreef hij grote werken met simpele titels als Violin and Orchestra of het hier opgenomen String Quartet and Orchestra. Zijn laatste grote orkestrale schepping was Coptic Light, geïnspireerd door zijn passie voor handgeknoopte oosterse tapijten, in dit geval van Egyptisch-Koptische herkomst. In technisch opzicht probeert Feldman in dit stuk het effect van een pianopedaal in het orkest te verklanken: 'het effect is een spel met schaduwen, een chiaroscuro met voortdurende nuanceverschillen.'   Hoewel Feldman ook in Amerika tot de belangrijkste componisten van de laatste eeuw wordt gerekend werden zijn partituren met enige argwaan bekeken. Naar aanleiding van de wereldpremière van Coptic Light, door de New York Philharmonic onder Gunther Schuller op 30 mei 1986 schreef de New York Times: 'Feldman is the most boring composer in the history of music.' Maar in Europa, en dan met name in Duitsland, Nederland en Oostenrijk werden zijn werken (door de publieke omroep) regelmatig geprogrammeerd en opgenomen. De Nederlandse première van Coptic Light vond plaats tijdens het Holland Festival van 1993, door het Radio Symfonie Orkest onder leiding van Kenneth Montgomery, in een programma uit de koker van Jan van Vlijmen. Wellicht aardig om te vermelden hoe de rest van dat programma er naast Coptic Light uitzag: Copper (1988) van Michael Torke en de Copernicus Symfonie (1972) voor koor en orkest van Henryk Górecki. In oktober 1998 stond Coptic Light op de lessenaars van het KCO, bij die gelegenheid gedirigeerd door Peter Eötvös. Een jaar later gaf het KCO in het Holland Festival samen met het Kronos Quartet een uitvoering van String Quartet and Orchestra, onder Leonard Slatkin. Die overwegend Europese belangstelling voor Feldman geldt ook voor de beide werken op deze cd. String Quartet and orchestra uit 1973 werd in 2010 vastgelegd in Wenen met het Arditti Quartet, Coptic Light tijdens een gastoptreden in Bonn door de WDR. In beide gevallen speelde het orkest van de Oostenrijkse Omroep onder twee door de wol geverfde specialisten in dit repertoire, Michael Boder en Emilio Pomàrico. Samen bieden ze een fascinerende inkijk in het werk van deze eigenheimer zonder weerga.

index