CD-recensie
© Siebe Riedstra, november 2011
 |
Dvorák: Vioolconcert in a, op. 53
Gershwin: An American in Paris
Liza Ferschtman (viool), Netherlands Philharmonic Orchestra Amsterdam
o.l.v. Mario Venzago
Challenge Classics CC72530 • 53' • (sacd)
Waarom is het schitterende vioolconcert van Antonín Dvorák het stiefzusje van het prachtige vioolconcert van Johannes Brahms? Beide werden geschreven voor vioollegende Joseph Joachim, die het concert van Brahms ten doop hield met de componist als dirigent. Toen Dvorák hem zijn nieuwe concert toestuurde vond Joachim het nodig om de componist te bewegen tot een grondige herziening van de partituur. Dvorák voldeed aan de eis, en reisde af naar Berlijn waar de violist het doorspeelde met het Conservatoriumorkest. De uitkomst was negatief. Joseph Joachim, wiens naam onverbrekelijk met het Vioolconcert van Brahms is verbonden, legde het Vioolconcert van Dvorák ongespeeld terzijde.
Zowel in de concertzaal als in de opnamecatalogus is het lot van Dvoráks concert niet wezenlijk veranderd. Het wordt heus wel eens gespeeld, maar veel minder vaak dan dat van Brahms. Toch zijn in de loop van de tijd mooie opnamen van het stuk tot stand gekomen, onder meer door topviolisten als Nathan Milstein, Isaac Stern, David Oistrakh en Josef Suk, de achterkleinzoon van de componist. Allemaal heren die in het midden van de twintigste eeuw de podia beheersten. Dames kwamen er toen niet aan te pas.
Nog eens vijftig jaar later zijn de kaarten volkomen anders geschud. Twee opvallende opnamen die in de eenentwintigste eeuw van Dvoráks concert verschenen werden ingespeeld door jonge vrouwen: Isabelle Faust (2005, Harmonia Mundi, klik hier voor de recensie) en Arabella Steinbacher (2009, Pentatone, klik hier voor de recensie). Daaraan voegt Liza Ferschtman een derde toe, met een Nederlands orkest en een Zwitserse dirigent. De dames met de heren vergelijken is een kwestie van appels en peren, maar de dames onderling vragen er om.
Wat de drie opnames kenmerkt is in de eerste plaats de opnametechniek. De tijden van de viool in de voorkamer en het orkest in de achterkamer zijn gelukkig voorbij, hoe meeslepend de resultaten ook mochten klinken. Wie wel eens een vioolconcert in de concertzaal heeft beluisterd weet wel beter. Deze registraties bewijzen dat het anders kan, met de soloviool geïntegreerd in het totale klankbeeld. Wat overblijft is repertoirekeuze en interpretatie.
Net als in haar opname van het Brahmsconcert (klik hier voor de recensie) kiest Isabelle Faust ervoor om een vioolconcert te combineren met een kamermuziekwerk, in dit geval het Derde pianotrio in f, op. 65. Arabella Steinbacher houdt het op een echte vioolplaat, met als aanvulling het Eerste vioolconcert van Szymanowski en Dvoráks Romance in f, op. 11. De keuze die Challenge maakt op de nieuwe cd van Ferschtman is op zijn minst verrassend: George Gershwins An American in Paris.
Van An American in Paris naar een Tsjech in New York is een kleine stap. Dvorák gaf als directeur van het nieuw opgerichte conservatorium in New York belangrijke impulsen aan het Amerikaanse componeren, maar tussen Dvorák en Gershwin zit de jazz.
Dat neemt niet weg dat deze interpretatie van An American in Paris staat als een huis. Een anonieme confrontatie in de auto op Radio4 deed mij de oren spitsen, waarbij mijn gedachten uitwaaaierden in de richting van het KCO en Riccardo Chailly. Venzago en het Nedpho plaatsen deze geniale partituur daar waar hij hoort: in de traditie van romantische symfonische gedichten, als een Straussiaanse Don Juan voor Yankees.
Blijft over Liza Ferschtmans Dvorák, een concert dat ze al sinds 2006 met zich meedraagt, na een memorabele uitvoering in de Robeco zomerconcerten in het Amsterdamse Concertgebouw, met de Radio Kamer Filharmonie – ik was erbij. Over de jaren is haar interpretatie gegroeid tot een niveau dat er wezen mag, en de vergelijking met de huidige vrouwelijke concurrentie ruimschoots kan doorstaan. In het langzame deel brengt ze Dvoráks geheime zieleroerselen tot zingen zoals de componist ze ooit gehoord moet hebben. Joseph Joachim begreep dat niet. Liza Ferschtman wel.