CD-recensie
© Siebe Riedstra, februari 2017
Dutilleux: Strijkkwartet (Ainsi la nuit) Verdi: Strijkkwartet in e Bizet: Adagietto uit L'Arlesienne Quatuor Hermès: Omer Bouchez, Elise Liu, Young-Hsin Lou Chang, Anthony Kondo BMN Audiophil 20146 • 45' • (cd + Blu-ray) Live-opname: 28 oktober 2014, Hans Huber-Saal, Bazel, Zwitserland |  |
Ik heb in mijn vrije uurtjes in Napels een kwartet geschreven. Op een avond heb ik het bij mij thuis laten uitvoeren. Zonder er enig belang aan te hechten en zonder speciale uitnodigingen. Alleen de zeven of acht personen die me gewoonlijk komen opzoeken waren aanwezig. Ik weet niet of het kwartet mooi of lelijk is, maar ik weet zeker dat het een kwartet is!
Giuseppe Verdi over zijn strijkkwartet
Muziekliefhebbers kiezen graag partij. Opera of kamermuziek, liederenrecitals of symfonische concerten. Wie van het een houdt wil vaak niet luisteren naar het andere. Het componeren ontwikkelde zich in de negentiende eeuw langs eenzelfde lijn. Giuseppe Verdi en Richard Wagner schreven uitsluitend opera's, Brahms en Bruckner hielden zich er verre van, maar droegen hun steentje bij aan het symfonische repertoire. Drie eeuwen muziekgeschiedenis hebben slechts één universeel genie opgeleverd: Wolfgang Amadeus Mozart. Hij heeft in alle denkbare categorieën onvergankelijke meesterwerken opgeleverd.
Verdi en Wagner, beide geboren in 1813, zijn tot op de dag van vandaag rivalen die verantwoordelijk zijn voor een groot deel van het operarepertoire. Wagner heeft met zijn orkestbehandeling een enorme invloed uitgeoefend op de symfonische muziek van de twintigste eeuw. Verdi heeft aangetoond dat de opera zoals hij die leerde kennen zich kon ontwikkelen tot bijna symfonische proporties. Er is niet veel fantasie voor nodig om aan te tonen dat de onderdelen van zijn zwanenzang Falstaff de blauwdruk vormen voor een symfonie. In de aanloop daartoe past het strijkkwartet van tien jaar eerder als een voorstudie: de fuga waarmee Falstaff eindigt wordt in de finale van het strijkkwartet in de stijgers gezet.
Henri Dutilleux heeft zich ondanks vage beloftes in die richting niet bezig gehouden met het verschijnsel opera, en slechts spaarzaam met vocale muziek. Toch kennen zijn latere instrumentale werken een onmiskenbaar theatrale kant. Dat geldt ook voor het strijkkwartet waaraan hij pas op zestigjarige leeftijd begon. Om zich te oriënteren op het medium bestudeerde hij de Bagatellen van Webern en de Lyrische Suite van Berg, en uiteraard de kwartetten van Beethoven en Bartók. De opdracht kwam van het Juilliard Quartet, dat aanvankelijk drie deeltjes ontving met de titel 'Nuits'. In de uiteindelijke versie veranderde hij de titel in 'Ainsi la nuit' en werd de vorm een twaalfdelige doorgecomponeerde structuur met als onderdelen Libre et souple, Nocturne I, Parenthèse 1, Miroir d'espace, Parenthèse 2, Litanies I, Parenthèse 3, Litanies II, Parenthèse 4, Constellations, Nocturne II en Temps suspendu. De vier korte Parenthèses leveren daarbij steeds het materiaal aan voor het erop volgende deel. Op de onderhavige opname is er tamelijk arbitrair voor gekozen om het werk in twee tracks op te delen. In de uitvoering door het Belcea Quartet die deel uitmaakt van de Dutilleux Box die uitkwam bij Virgin en die ik hier besprak zijn de twaalf onderdeeltjes wel separaat geïndexeerd.
Het Quatuor Hermès is een piepjong Frans kwartet dat in 2008 werd opgericht door studenten van het Conservatoire de Lyon. In 2011 behaalde het de Eerste Prijs op het Concours van Genève en inmiddels is het kwartet ook internationaal doorgebroken met concerten in New York, Lockenhaus en Japan. De registraties op deze cd zijn meegesneden concertopnamen (zonder applaus) waaraan verder niet gesleuteld is. Dat heeft als nadeel dat vooral in Dutilleux het publiek wat moeite heeft om stil te zijn, en als voordeel dat we duidelijk kunnen horen waar de verschillende cesuren zitten, door kleine stopjes waar even moet worden omgeslagen. Voor het overige zijn dit uitvoeringen die staan als een huis, technisch perfect en smetteloos van intonatie, terwijl vibrato nergens opdringerig wordt. De microfoon moet er in zo'n live-registratie bovenop zitten, en dat gebeurt hier ook. Als extraatje - en om de zuinige speelduur te maskeren - werd een toegift meegeleverd: het Adagietto uit de toneelmuziek bij L'Arlésienne van Georges Bizet. De verpakking bevat twee identieke schijfjes, het tweede schijfje levert dezelfde opname in HD blu-ray sound, 96.000 Hz 24 bit.