CD-recensie
© Siebe Riedstra, maart 2017
Codex Speciálník - Polyphony in Prague around 1500 Anonymus: Codex Speciálník Cappella Mariana o.l.v. Vojtech Semerád (tenor) Et'cetera KTC 1571 • 63' • Opname: juni 2016, St. Petri, Oelinghausen (D) |
 |
Vojtech Semerád is de drijvende kracht achter het ensemble Cappella Mariana en de auteur van de toelichting bij deze uitgave. Als Tsjech behoeft voor hem de Codex Speciálník geen nadere toelichting, en die geeft hij dan ook niet, hij duikt meteen in de inhoud. Om te beginnen is een Codex niet anders dan de middeleeuwse term voor een gebonden boek - in tegenstelling tot een papyrusrol. Speciálník is precies wat het woord aangeeft - een speciaal boek. Het dateert uit het laatste decennium van de vijftiende eeuw, ontstond in een klooster in de buurt van Praag en bevind zich thans in het museum van Hradec Králové. Het is een van de oudste verzamelingen van muziek uit de Tsjechische renaissance, en bevat naast zo'n tweehonderd werken een index die half in Latijn en half in Tsjechisch is opgesteld. Naast werken van bekende meesters als Josquin bevat het een groot aantal anonieme titels. Op deze cd zijn dertien stukken bijeengebracht, met als lijdraad een mis. De componisten van deze mis zijn duidelijk van verschillende herkomst, dat blijkt al direct uit de bezettingen. Een Kyrie voor één zangstem met begeleiding van een tafelorgeltje, een tweestemmig Gloria en een driestemmig Credo van Heinrich Isaac. Het daarop volgende Chorus Iste werd geschreven door Johannes Tourout, een gegeven dat in de tracklist ontbreekt.
Dat Chorus Iste is tegelijkertijd ook het enige werkje dat we vinden op een andere cd met de titel Codex Speciálník, gezongen door het Hilliard Ensemble, en verschenen op het label ECM. Er is logischerwijze een verschil in insteek tussen de beide ensembles. Waar de Hilliards zich beperken tot vier mannenstemmen kiest de Cappella voor een discantus plus mannenstemmen. Een discantus is een sopraanstem, in de middeleeuwen gezongen door een jongen. Hier horen we de Tsjechische sopraan Hana Blazikova, ook hier te lande geen onbekende - ze was te gast bij zowel de Nederlandse Bachvereniging als het project Bach in Context van Musica Amphion. Blazikova beschikt over de ideale stem voor deze muziek - helder als bronwater, met een onberispelijke controle over het vibrato, en een onwaarschijnlijk precieze intonatie.
Het instrumentale aandeel wordt ingevuld met een cornetto en drie trombones plus een orgel. Naast twee tafelorgels maakt de inhoudsopgave melding van het orgel dat zich in de opnamelocatie bevindt, de St. Petri Kerk in Oelinghausen. Het is een instrument waarvan het oudste pijpwerk in 1599 gemaakt werd door Marten de Mare, afkomstig uit Groningen. De vermelde dispositie wekt verwarring, ze geeft slechts enkele registers van het hoofdwerk en het pedaal, terwijl het over een veel groter tweeklaviers instrument gaat. Het komt overigens alleen tot klinken in het laatste stuk, en afgaande op wat men daar hoort neem ik aan dat de vermelde registers daar zijn gebruikt.
Dit is in meer dan één opzicht een waardevolle en unieke uitgave. In de eerste plaats doordat tien van de dertien opgenomen werken hier hun première beleven. In de tweede plaats door de perfect geïntoneerde samenzang en het verzorgde spel van blazers en orgel. Maar last and not least door de bovenaards mooie sopraanstem van Hana Blazikova. Voor haar zal dit als thuiskomen hebben gevoeld, en die emotie deelt ze met de luisteraar. Prachtig.