CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, juli 2014

 

Mario Castelnuovo-Tedesco - Complete music for two guitars

Castelnuovo-Tedesco: Les Guitares bien tempérées op. 199 - Fuga Elegiaca op. 210a - Sonatina Canonica op. 196

Duo Pace Poli Cappelli: Andrea Pace & Cristiano Poli Cappelli (gitaar)

Brilliant Classics 94833 65' + 54' (2 cd's)

Opname: november 2013, Blue Music Studio, Rome

 

Mario Castelnuovo-Tedesco kwam in 1895 ter wereld in Florence, en overleed in 1968 in Los Angeles. Zijn Joods-Spaanse voorouders ontvluchtten de Inquisitie, en vestigden zich in Italië. De jonge Mario werd op zijn dertiende leerling van Ildebrando Pizzetti; Alfredo Casella zorgde regelmatig voor uitvoeringen van zijn werk. In het Italië van voor de Tweede Wereldoorlog boekte hij successen als componist en pianist, maar daar kwam verandering in door de anti-joodse wetgeving van 1938 - de familie week uit naar de Verenigde Staten. Na een jaartje in de omgeving van New York gewoond te hebben verhuisde Castelnuovo-Tedesco naar het zonnige California. Daar vond hij op voordracht van Jascha Heifetz werk als filmcomponist, en doceerde hij filmmuziek aan het Conservatorium van Los Angeles. Hij was de leraar van John Williams, André Previn, Nelson Riddle, Henry Mancini en Jerry Goldsmith. Hoewel hij aan meer dan 250 films meewerkte, heeft hij op dat gebied nauwelijks zichtbare sporen achtergelaten. Anders dan zijn vakbroeder Erich Wolfgang Korngold, die de ene na de andere Oscar in de wacht sleepte, haalde Castelnuovo-Tedesco amper de credits van de films die hij van muziek voorzag. Hij bleef naar eigen zeggen een 'ghost writer'.

Uit Italië had Castelnuovo-Tedesco drie liefdes meegenomen: het landschap van zijn geboortestreek, de bijbel en Shakespeare. Dat laatste uitte zich in twee opera's, ontelbare liederen, en elf concertouvertures. Zijn volwasen idioom laat zich beschrijven als neo-romantisch of neo-klassiek, maar in beide gevallen speelt de dissonant nauwelijks een rol. In het oeuvre van deze zeer productieve toondichter vinden we vooral concertwerken: twee pianoconcerten, twee vioolconcerten en een aantal concerten voor één of meer gitaren. De gitaarwerken vonden hun aanzet in de vriendschap met gitaarvirtuoos Andrès Segovia. Castelnuovo-Tedesco ontmoette Segovia voor het eerst op het Festival van Venetië, in 1932. Op verzoek componeerde hij zijn Variazioni, die Segovia de uitspraak ontlokte: 'Voor het eerst ontmoet ik een componist die onmiddelijk begrijpt hoe je voor de gitaar moet schrijven'.
Castenuovo-Tedesco voelde zich kennelijk uitgedaagd, want hij produceerde een enorme berg muziek voor gitaar in alle mogelijke combinaties. In 1961 introduceerde Segovia de componist bij het gitaarduo Ida Presti en Alexandra Lagoya. Die ontmoeting resulteerde in een buitengewoon geïnspireerd en volstrekt origineel werk voor twee gitaren: Vierentwintig Preludes en Fuga's voor twee gelijkzwevende gitaren. Een regelrechte verwijzing naar het Wohltemperierte Clavier van Johann Sebastian. In al zijn muzikanteske eenvoud een waardevolle aanvulling op het repertoire voor twee gitaren, maar belangrijker nog: schitterende muziek.

De beperkte reikwijdte en de tijdsduur (een uur en veertig minuten) van zo'n bezetting heeft uiteraard flink de rem gezet op de verspreiding van deze prachtpartituur. Puttend uit herinnering en platenkast meen ik dat het Nederlandse label Et'cetera, toen nog knus gezeteld aan de Prinsengracht te Amsterdam, het eerste was dat op twee elpees in een klapalbum een opname van de 'Well-Tempered Guitars' presenteerde. Jared Sacks zorgde voor de opname en de uitvoerenden waren het Duo Batendo, twee Hollandse gitaristen: Ton Huijsman en Sjaak van Vugt. Al snel volgde de uitgave op cd, en daar ging het mis: het werd één schijfje met een selectie van vijftien van de vierentwintig. Prachtig opgenomen maar niet altijd even 'Wohltemperiert' gespeeld door het duo.

Het label Naxos streeft ernaar om alle noten die ooit aan het papier zijn toevertrouwd in encyclopedische opnamen onder de mensen te brengen, dus vinden we daar eveneens een uitgave met de complete werken voor twee gitaren, verdeeld over twee cd's en gespeeld door het Brasil Guitar Duo. Tussen de uitvoeringen van de Italianen en de Brazilianen is het moeilijk kiezen, het grootste verschil ligt in de opname. Ik heb ooit wijlen Klaas Posthuma (eenmansbaas van het label Globe) horen verzuchten dat hij liever geen gitaarmuziek opnam vanwegen de gekmakende bijgeluiden. Zoiets is natuurlijk sterk afhankelijk van de positie die je kiest als opnameleider: er bovenop zitten of afstand bewaren. In Italië zitten ze er bovenop, en krijgt u behalve de noten van Castelnuovo-Tedesco een gratis portie gitaargruis meegeleverd. Grote zorgen baart dat niet, het is slechts een afspiegeling van de werkelijkheid.

In de kolossale catalogus van Castelnuovo-Tedesco is er één pareltje dat er uitspringt: de Sonatina canonica voor twee gitaren op. 196. Tien kostelijke neobarokke minuten lang, bepaald niet oververtegenwoordigd in de catalogus en dus altijd welkom. Wie nieuwsgierig is kan even gaan luisteren op Youtube - daar bevindt zich een parel van een opname van het duo Turibio Santos & Oscar Caceres. Uitgebracht op elpee door het label Erato, en niet naspeurbaar heruitgegeven op cd, maar zeker weten doe je zoiets nooit. Het Italiaanse duo levert een sprankelende uitvoering die gezien de kwaliteit van deze muziek in een lacune voorziet. Tijdloze muziek voor oren van alle tijden. Een duo met een dubbel-cd om van te genieten.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links