CD & DVD-recensie

 

© Siebe Riedstra, november 2012

 

 

Elliott Carter - 100th Anniversary

Carter: Mosaic - Scrivo in vento - Gra - Enchanted preludes - Steep steps - Figment 1 - Riconoscenza per Goffredo Petrassi - Figment 2 - Rhapsodic Musings - Dialogues

New Music Concerts Ensemble o.l.v. Robert Aitken

Naxos 8.559614 • 65' •

+ DVD: Documentaire 'Elliott Carter in Toronto' - Special features: Mosaic & Dialogues


De Amerikaanse componist Elliott Carter overleed op 5 november 2012. Zijn dood haalt de wereldpers, niet in de eerste plaats door de populariteit van zijn werken, maar door zijn hoge leeftijd. Carter werd geboren in 1908 en componeerde tot 1912 - en vestigde daarmee het wereldrecord componeren. Carter was geen wonderkind, maar wel een eigenwijze jongen die tegen de wil van zijn vader besloot om componist te worden. Vader was een gegoede handelaar in zijde, en Elliott mocht mee op handelsreizen - zo pikte hij Frans en Vlaams op. Carter werd geen zakenman, maar dank zij de zijde wel een financieel onafhankelijke componist. Het kostte hem echter de nodige jaren om erachter te komen hoe zijn muziek zou gaan klinken. Strawinsky en Copland maakten diepe indruk, maar ook Ives en Varèse. Vroege werken als de Symphony (1942) en het ballet Pocahontas (1936) zijn gezonde neoklassieke producten van hun tijd.

In 1945 nemen Carter en echtgenote hun intrek in Lower Manhattan, in New York City - in het huis waarin hij meer dan een halve eeuw componeert. In 1951 weet hij daar door te dringen tot zijn eigen onmiskenbare dialect. Hij combineert de onbevangen experimenteerzin van Charles Ives met de complexe gelaagdheid van Edgard Varèse. Het resultaat is te horen in het Eerste strijkkwartet van 1951. Carter is nog lang niet beroemd, maar hij wordt wel opgemerkt. In de volgende decennia ontstaan zijn meest opvallende - en wellicht ook beste - werken: het Concerto for Orchestra, het Double Concerto en het Piano Concerto. Carter is dan inmiddels de zestig gepasseerd, en trekt de aandacht van collega Pierre Boulez. Dat Carters muziek Boulez aanspreekt hoeft niemand te verbazen. Toch is er een belangrijk verschil: Boulez is van origine een strenge serialist. Carter klinkt misschien als een serialist, maar niets is minder waar. Zijn geluiden worden niet geregeerd door de strenge wetten van het getal, maar door die van het oor.

De honderste verjaardag van Carter werd internationaal gevierd, van Amsterdam tot Toronto. In die laatste stad was het label Naxos erbij om niet alleen in geluid maar ook in beeld verslag uit te brengen. Zo is er een mooi dubbelportret ontstaan, waarbij het er niet in de eerste plaats om gaat hoe representatief de uitgevoerde werken zijn, maar vooral om de grote verscheidenheid aan onverwachte combinaties waartoe deze klanktovenaar in staat was. Op de dvd komt de componist aan het woord (hij stottert een beetje), in een twintig minuten durend interview en in de aanwezigheid van publiek. Beeldregistraties van Mosaic voor harp en zeven instrumenten, en Dialogues 2 voor piano solo en achttien instrumenten completeren de dvd.

Bent u nieuwsgierig naar Elliott Carter en zijn muziek, dan is dit een prachtig plekje om voor een fooitje kennis te maken. De rest komt vanzelf - en vergeet u dan vooral niet de prachtige film van Frank Scheffer, Elliott Carter: A labyrinth of time. Een schitterende liefdesverklaring van Carter aan de stad waar hij werd geboren en waar hij overleed: New York City.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links