CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, september 2021

Brahms: Pianoconcert nr. 1 in d, op. 15 – nr. 2 in Bes, op. 83

Orchestra of the Age of Enlightenment o.l.v. András Schiff (piano)
ECM New Series ECM 485 5770 • 47' + 48' • (2 cd's)
Opname: dec. 2019, Abbey Road Studios, Londen

Sir András Schiff in conversation on Johannes Brahms: The Piano Concertos

   

Het heeft lang geduurd, maar eindelijk is het dan zover. Een opname van de beide pianoconcerten van Johannes Brahms, uitgevoerd op tijdeigen instrumenten. En dan niet door de eerste de beste, maar de luxueuze combinatie van Sir András Schiff en het Orchestra of the Age of Enlightenment. De oplettende lezer zal opmerken dat het label MDG tien jaar geleden al een live-opname uitbracht met het Eerste pianoconcert, gespeeld door de Duitse pianist Hardy Rittner op een Erard uit 1854, met het Arte del Mondo orkest onder Werner Erhardt. Bepaald niet slecht (de opname is op YouTube te beluisteren: klik hier), maar publicitair onder de radar gebleven.

Dat kan men van deze nieuwe uitgave bepaald niet beweren. De in Boedapest geboren genaturaliseerde Brit Sir András Schiff (1953) wordt al jaren tot de wereldtop van zijn professie gerekend, en heeft bovendien een reputatie te verliezen wanneer het gaat om het bespelen van ouder instrumentarium. Ooit een uitgesproken tegenstander van de HIP – Historically Informed Performance – heeft hij wat dat betreft een organische ontwikkeling doorgemaakt. In zijn – zeer aan te bevelen – boek vol anekdotes en interviews Musik kommt aus der Stille (klik hier voor de bespreking) vertelt hij hoe hij als jongen via Britse familieleden kennis maakte met klavecinist George Malcolm en van hem de eerste beginselen van de oude muziek leerde kennen, met behoud van de Steinway….

In de inleidende tekst bij deze uitgave, uiteraard geschreven door Schiff zelf, zonder hulp van vertalers, geeft hij een inkijkje in zijn eigen ontwikkeling inzake Brahms. Vanaf zijn jongste jaren als muziekstudent was hij verzot op Brahms, maar, zoals hij droogjes opmerkt ‘Brahms on the piano is definitely not for children. My teachers asked me to be patient, and they were right'.

Maar dan zegt hij in de volgende zin al even laconiek: ‘At the age of seventeen I was finally allowed to tackle Opus 15'. Na twee jaar hard studeren is dan het grote moment aangebroken: ‘My teacher Ferenc Rados – a great musician and pianist – played it with me on two pianos.' Ook over de levende legende Ferenc Rados vertelt Schiff in zijn boek prachtige verhalen.

Schiff vervolgt met de opmerking dat het Eerste pianoconcert altijd een van de steunpilaren van zijn repertoire is gebleven, maar hij refereert niet aan het feit dat hij er in 1989 voor Decca een opname van maakte, samen met Georg Solti en de Wiener Philharmoniker; aan het resultaat daarvan wordt hij kennelijk liever niet herinnerd.

Dit is dan vele decennia later Schiffs eerste serieuze publieke kijk op de beide Brahms concerten, gerealiseerd in de studio, na een uitgebreide concerttournee, en vanaf de piano gedirigeerd. Dat laatste is een enorm waagstuk dat maar door weinigen zal worden nagedaan. Schiff zegt daar zelf over: ‘Here we are risking it without a conductor; not out of insolence [brutaliteit] or arrogance. No! Such an audacious undertaking is only possible with a very special ensemble. The Orchestra of the Age of Enlightenment is a unique group of musicians who are not only historically oriented and informed but also highly intelligent, flexible and cultured. Together they form a homogeneous group with the attitude of a chamber music ensemble.'

De omvang van het orkest (49 spelers) is gering vergeleken met wat het concertpubliek van vandaag gewend is, maar het verschil zit hem uitsluitend in het aantal strijkers. Het OAE beschikte voor deze gelegenheid over 35 (10-8-7-6-4), waar we in grote zalen gewend zijn aan 50 (14-12-10-8-6) of zelfs 60. Voeg daaraan toe dat die 35 ook nog eens spelen op darmsnaren en het verschil is ook op papier al dramatisch groot. Bovendien wilde Brahms maar niet overgaan op schrijven voor ventielhoorns, maar hield ijzerenheinig vast aan de natuurhoorn; het begin van het Tweede concert krijgt ineens een heel andere lading.

Dan de piano. Schiff bespeelt een Blüthner uit de buurt van 1859, het jaar waarin Brahms zijn Eerste concert ten doop hield. Het spreekt vanzelf dat het met oren die gewend zijn aan het volume van de moderne concertvleugel even schrikken is. Voor zo lang het duurt is er op YouTube (zie link in de kop van deze recensie) een boeiende documentaire te zien waarin Schiff de tijd neemt om op dit instrument te laten horen hoe de klank en de noten onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden.

Dit is zonder meer het Credo van András Schiff inzake Brahms, omgeven met de grootste zorg en een grenzeloze liefde voor een zijn grote idool. Aan de persoonlijke ontboezemingen (E/D) van Schiff is nog een uitgebreide toelichting van Peter Gülke toegevoegd. Voor de opname koos ECM voor de onvolprezen Tonmeister Stephan Schellmann.

Veel belangrijker dan het feit dat dit een primeur is inzake een historisch geïnformeerde opname van de beide pianoconcerten, is de kennismaking met de schoonheid van deze werken, ontdaan van lagen klinkend vernis. Met een diepe buiging voor Sir András Schiff.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links