CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, december 2019

Brahms: Pianokwintet in f, op. 34 - Strijkkwartet nr. 3 in Bes, op. 67

Kirill Gerstein (piano), Hagen Quartett: Lukas Hagen, Rainer Schmidt, Veronika Hagen, Clemens Hagen
Myrios Classics MYR021 • 81' •
Opname: aug./sept. 2014, Deutschlandfunk, Kammermusiksaal, Keulen (op. 34); dec. 2014, Sendesaal Bremen (op. 67)

   

In 1862 schreef Johannes Brahms een strijkkwintet met twee celli, duidelijk geïnspireerd door Schuberts beroemde strijkkwintet in C. Het werk kon geen genade vinden in de ogen van Brahms' vriend en mentor, de violist en componist Joseph Joachim, die hem adviseerde het om te werken voor twee piano's. Zo ontstond in de winter van 1863/4 de Sonate voor twee piano's op. 34b, die ook is uitgegeven; het strijkkwintet heeft Brahms helaas vernietigd. Clara Schumann, sinds 1856 weduwe van Robert Schumann en hartsvriendin van Brahms, adviseerde laatstgenoemde na beluistering van zijn sonate er een pianokwintet van te maken, en aldus geschiedde. In de zomer van 1864 voltooide de 31-jarige Brahms het werk in zijn definitieve vorm en schiep daarmee een van zijn beste kamermuziekwerken en volgens velen tevens een van de mooiste pianokwintetten aller tijden.

Robert Schumann schrijft in zijn beroemd geworden artikel 'Neue Bahnen' uit 1853 enthousiast over een strijkkwartet in b-klein van de jonge Johannes Brahms. In zijn boeiende toelichting refereert Stephan Cahen aan de twintig strijkkwartetten die Brahms naar eigen zeggen vervaardigde en vervolgens vernietigde: Brahms was uiterst zelfkritisch en wiste zijn leven lang zijn sporen uit. Aan de beide strijkkwartetten die hij op zijn veertigste als opus 51 het licht liet zien heeft hij bijna vijftien jaar gesleuteld. Zoals wel vaker, had Clara Schumann iets aan te merken op het derde kwartet uit 1876 ('nicht bedeutend genug'), en dus maakte Johannes op haar instigatie braaf een nieuwe versie van het langzame deel.

De leden van het Hagen Quartett zijn al vanaf hun tienerjaren actief en beroemd, en mogen zich verheugen in een volwassen discografie voor het label DG, maar wonderlijk genoeg ontbreken daarin de strijkkwartetten van Brahms. Het gele label zegde na enige decennia de samenwerking met de Hagens op, waarop Stephan Cahen met zijn kleine label Myrios de grote stap waagde met al even grote gevolgen. In zijn bijna dertigjarige bestaan kon het kwartet aan een nieuwe jeugd beginnen. Letterlijk, want de ontwikkeling van deze nieuwsgierige muzikanten heeft nooit stilgestaan. Graag lieten ze zich inspireren door een mentor als Nikolaus Harnoncourt, en de muziek die ze maken voor hun nieuwe label klinkt dan ook fris als dauw.

De Russische pianist Kirill Gerstein is vanaf het begin van zijn carrière verbonden geweest aan Cahen en zijn label, en werkt al jaren succesvol samen met het Hagen Quartett. Aan deze registratie van het Pianokwintet gingen vele concertuitvoeringen vooraf, en waarom de cd zolang 'op de plank' is blijven liggen (de opname dateert van 2014, de cd verscheen in 2019) is een raadseltje. Aan de kwaliteit van spel en opname zal het niet gelegen hebben, al zal het Cahen de nodige hoofdbrekens gekost hebben om de vocale bijdragen van Gerstein buiten beeld te houden. .

Wie zich aan een opname van deze topstukken uit het klassieke repertoire waagt moet echt iets nieuws te vertellen hebben. Nu kan iedere nieuwkomer dat uiteraard van zich zelf beweren, maar Gerstein en de Hagens voegen de daad bij het woord. Niet alleen door een technische perfectie die bewondering afdwingt, want dat ligt bij deze musici voor de hand. Wat vooral opvalt is de lichtvoetige aanpak - in de beste zin van het woord - van deze partituren die zo gemakkelijk overschaduwd worden door het beeld van Johannes Brahms als een corpulente oude heer met een morsige baard. Brahms was een slanke jonge vent toen hij deze werken schreef, en dat is wat we hier te horen krijgen: niets dan lucht, licht en zonneschijn. Als er al een wolkje passeert in het Andante van het Pianokwintet, veroorzaakt dat alleen een weemoedige glimlach, geen gefronste wenkbrauwen - alles gebeurt onnadrukkelijk. De opname sluit zich daarbij perfect aan, waarbij vooral opvalt hoe de balans tussen strijkers en piano in het kwintet tot in de perfectie is gerealiseerd.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links