CD-recensie

© Siebe Riedstra, oktober 2014

Het Borusan Istanbul Philharmonic Orchestra (BIPO) is net vijftien jaar geworden - het gaf zijn eerste concert in mei 1999. Borusan staat voor een conglomeraat van ondernemingen die samen het orkest onderhouden. De Oostenrijkse dirigent Sascha Goetzel is sinds 2009 artistiek directeur en chef-dirigent. Hij dirigeert op deze uitgave niet alleen, maar verzorgt ook het inleidende woord en de toelichting. Door zijn bezigheden in Istanbul vliegt hij een beetje onder de internationale radar, maar te oordelen naar een optreden met het Radio Filharmonisch Orkest voorspel ik hem een gouden toekomst. Dat hij een goede orkesttrainer is bewijst hij met deze cd (de derde alweer) met zijn jonge orkest. En denkt u nu niet dat al die musici uit alle delen van de wereld zijn ingevlogen, zoals dat in Hong Kong of Kuala Lumpur het geval is. Dit zijn locale musici die opgeleid zijn aan een conservatorium dat al in de jaren dertig door Paul Hindemith uit de grond werd gestampt in opdracht van de Turkse regering - Kemal Atatürk.

Goetzel benadrukt in zijn inleiding zijn streven om met dit orkest de band tussen de 'oosterse' en de 'westerse' cultuur te belichten. Zo ziet hij in de programmering een reis van St. Petersburg naar de Zwarte Zee, over de Kaukasus en Oost-Turkije naar Istanbul. Daarbij probeert hij om ook een stukje lokaal koloriet in te bouwen: tussen de delen van Shéhérazade horen we korte improvisaties op de Oud en de Qanun (die hun eigen track hebben en dus uitgeprogrammeerd kunnen worden). De solo voor de althobo in de tweede Kaukasische Schets wordt gespeeld op een Ney fluit - de onderbouwing is dat Ippolitov Ivanov in zijn partituur aangeeft dat de althobo een imitatie van de lokale zurna moet zijn.

Een en ander levert een ambitieus programma op met uiterst virtuoze partituren. Virtuoos orkestspel mag je vandaag de dag als vanzelfsprekend verwachten van de blazers van een orkest, maar voor de strijkers gelden andere criteria. Homogeniteit en klankvorming in een lichaam dat bestaat uit zestig individuen is niet iets dat je in een paar jaar realiseert - daar is tijd en geduld voor nodig. Zo moet deze cd ook beluisterd worden, en dan dwingt ze ontzag af voor de wijze waarop dirigent en orkest met hart en ziel muziekmaken. Goetzel heeft een visie, en zijn musici volgen hem toegewijd. Een nieuwe partituur die we te horen krijgen is van de Turkse componist Ulvi Cemal Erkin (1906-1972), muziek met een volkse inslag uit 1943, en uitgegeven in Wenen bij Universal. Erkin studeerde in Parijs bij Nadia Boulanger en dit is zijn bekendste werk. De invloed van volksmuziekdetectives Bartók en Kodály is onmiskenbaar. Een leerzame kijk op een stuk Turkse cultuur waar we hier geen notie van hebben, en waar we kennelijk nog iets van kunnen opsteken. Ondernemers die met elkaar afspreken dat ze een orkest financieren, kom er eens om.

index