CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, oktober 2009

 

 

Bernstein: Mass, A Theatre Piece for Singers, Players and Dancers.

Randall Scarlata (bariton, celebrant) - Company of Music, Tölzer Knabenchor, Chorus Sine Nomine, Absolute Ensemble en Tonkünstler-Orchester Niederösterreich o.l.v. Kristjan Järvi.

Chandos CHSA 5070 • 1.47' • (2 sacd's)

 


Dirigent Leonard Bernstein heeft zijn leven lang de componist Leonard Bernstein in de weg gezeten. De faam die een (klassieke) componist kan verwerven valt nu eenmaal in het niet bij de roem waarmee een topdirigent wordt overladen. Bernstein had, vergeleken met vakbroeders als Copland en Strawinsky maar één probleem: hij was een uitstekend dirigent. Hij haalde het nieuwverworven medium televisie als uitvoerend kunstenaar, en in die hoedanigheid werd hij populair bij een miljoenenpubliek. Dat hij daarnaast ook de componist was van een waanzinnig sucesvolle musical hielp ook niet echt mee. West Side Story was een 'tough act to follow'. In 1969 leidde dit voortwoekerende innerlijke conflict tot een drastisch besluit: Bernstein stopte na elf jaar met zijn werkzaamheden als chef-dirigent van het New York Philharmonic, naar eigen zeggen om tijd vrij te maken om te kunnen componeren. Saillant detail is echter wel dat zijn vruchtbare samenwerking met de Wiener Philharmoniker recentelijk was onloken.

Hoe dan ook, de eerste pennevrucht van deze ommezwaai was Mass, een multimediaal theaterstuk, geen liturgische partituur, en het Amerikaanse antwoord op Britten's 'War Requiem'. Het was een opdrachtwerk ter gelegenheid van de ingebruikname van het Kennedy Center in Washington in 1971, en opgedragen aan Jackie Kennedy (inmiddels mevrouw Onassis). Geschreven ten tijde van de Vietnam Oorlog en niet lang na Woodstock, veroorzaakte het de nodige opschudding door het profane gebruik van liturgische rituelen en nogal onparlementair taalgebruik. We horen electronica, versterkte gitaren en keyboards, rockzangers en een koor van 'streetpeople'. Het thema van Mass is het dilemma van geloof, twijfel en ongeloof, gevolgd door loutering, dat ook het onderwerp is van Bernsteins drie symfonieën.

Leonard Bernstein: Mass (notities op losse kaarten) (autograaf)

Op het hoogtepunt van het werk, na een opzwepend 'Dona nobis pacem' in gospel-stijl, ontheiligt de Celebrant het altaar in een hallucinerende scene, een schril contast met het eenvoudige 'Sing God a simple song', waarmee het werk begint en eindigt en dat zo uit West Side Story zou kunnen zijn weggelopen. Mass werd door de gevestigde muziekkritiek bij de première vrijwel universeel met de grond gelijk gemaakt. Harold Schonberg schreef in de New York Times over 'een combinatie van oppervlakkigheid en pretentie, en de meest uitgebreide mélange aan stijlen sinds het damesbladrecept voor biefstuk in pindakaas en marshmallow saus'. Wie kent Harold Schonberg nog? De tijden zijn veranderd, en het eclecticisme dat Bernstein werd verweten is inmiddels gemeengoed geworden. Van het taalgebruik ligt al helemaal niemand meer wakker, dat komt inmiddels zelfs wat gedateerd over. Met het profane gebruik van religieuze rituelen valt het kennelijk ook wel mee. Een video-opname die gemaakt werd in het Vaticaan, toont een rij kardinaals die luid applaudisseren op het moment suprème: daar waar de celebrant alle vertrouwen in zijn religie heeft verloren. 

Gelukkig is er een nieuwe generatie dirigenten die een lans voor dit stuk durven te breken, getuige de recente verrichtingen van Kent Nagano, Marin Alsop en de man van deze nieuwe registratie, Kristjan Järvi. De onwaarschijnlijke naam van het orkest, Tonkünstler-Orchester Niederösterreich, waar deze Järvi - zoon en broer van Neeme en Pavo - de scepter zwaait hoeft niemand af te schrikken. Ze spelen als duivels. Ook koor en solisten - celebrant Randall Scarlata voorop - hebben zich flink laten opzwepen door de jonge maestro en zelfs de lokale solisten zingen hun Engelse teksten accentloos. Onnodig te vermelden dat de surround opname de complexe akoestische situaties natuurgetrouw weergeeft - de viersporige bandopname waarmee het stuk opent is het levende bewijs. Een Mis voor de eenentwintigste eeuw. Lenny was zijn tijd flink vooruit.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links