CD-recensie

© Siebe Riedstra, september 2022

Menigeen zal bevreemd opkijken bij de titel van deze uitgave: Beethoven – Piano Concertos 0-7. Acht pianoconcerten? In de inleidende tekst wordt erop gewezen dat tijdens Beethovens leven van een vaste nummering nog geen sprake was. Zijn leerling Carl Czerny heeft het in zijn Klavierschule opus 500 in het hoofdstuk Über den richtigen Vortrag der sämtlichen Beethoven'schen Clavierwerke für das Piano mit Begleitung over het Tripelconcert als nummer 4, de concerten in G en Es als nummer 5 en 6, en de pianoversie van het Vioolconcert als nummer 7.

De nummering in deze uitgave presenteert de vijf bekende concerten plus de pianoversie van het Vioolconcert op de eerste drie cd's. De echte verrassing werd bewaard voor cd nummer vier, waar het Pianoconcert nr. 0 in Es WoO 4, het Rondo in Bes WoO 6 en de uitgewerkte schetsen tot een Pianoconcert nr. 6 in D uit 1814/5 gepresenteerd worden onder het catalogusnummer H 15, waarbij de H staat voor de Zwitserse musicoloog en Beethoven expert Willy Hess.

Diezelfde Willy Hess (1906-1997) komen we ook tegen in de ontstaansgeschiedenis van het nulde pianoconcert. De jongste gegevens plaatsen dit werk in 1784; Beethoven werd in december van dat jaar veertien, en was dus niet ouder dan dertien toen hij dit concert – uiteraard voor zichzelf – componeerde. De pianoconcerten van Mozart waren toen nog niet tot hem doorgedrongen, en dat is goed aan de factuur van dit werk te horen. Het staat bol van de virtuoze kunsten die de jonge componist moet hebben afgekeken van Carl Philipp Emanuel Bach. Diens leerboek Über die wahre Art das Clavier zu spielen was Beethovens door zijn leraar Neefe opgedragen als verplichte kost.

Helaas is van dit jeugdwerk geen volledige partituur bewaard gebleven. Pas in 1890 werd het door Guido Adler in het kader van de Complete Beerthoven Editie van Breitkopf & Härtel publiek domein. Het gaat hier om een uitgave voor piano solo, waarin orkestpartij en solopartij met elkaar vervlochten zijn. Wie zich daarvan een beeld wil vormen kan uitstekend terecht op de jongste uitgave van de pianoconcerten door Boris Giltburg op het label Naxos (8.574153). De veronderstelde orkestbegeleiding bestond slechts uit twee fluiten, twee hoorns en strijkorkest. Voornoemde Willy Hess heeft zich gewaagd aan een reconstructie van de complete partituur.

Pianist Michael Korstick gaf voor deze uitgave aan de componist, musicoloog, fluitist en dirigent Hermann Dechamp de opdracht om een nieuwe versie te creëren. Dechamp voegde twee fagotten toe aan de orkestratie en in de finale ook nog twee trompetten en pauken. De pianopartij werd door Dechamp gecompleteerd met cadensen en intro's, die door Korstick voor deze gelegenheid een extra bewerking ondergingen.

Tussen het nulde concert en de beide eerste concerten ging de nodige tijd voorbij: pas in 1790 komen we de eerste schetsen tegen. Uiteindelijk zijn de beide eerste concerten in de gedrukte versie verwisseld: het Tweede concert werd als eerste voltooid en vice versa. Het Rondo in Bes, WoO 6 (werk zonder opusnummer) was aanvankelijk de finale van het Tweede Pianoconcert in Bes. Dat het hier op de vierde cd werd geplaatst is op zich logisch, maar verhindert wel dat men de oorspronkelijke finale gemakkelijk kan programmeren met de beide eerste delen, die zich op de eerste cd bevinden – daar was nog ruimte genoeg.

Over de ontstaansgeschiedenis van het onvoltooide Zesde pianoconcert is weinig bekend. Jan Caeyers schrijft in zijn Beethoven-biografie:

‘Anders was het gesteld met het nieuwe Pianoconcert in D, waaraan Beethoven in het voorjaar van 1815 een tijdje gewerkt heeft, maar dat hij halverwege de eerste solo-expositie heeft laten liggen. Het was hem duidelijk geworden dat de heroïsche stijl waarin hij verviel, met fanfareachtige thema's en dominante paukenritmes, voor hem al lang passé was.'

Dat neemt niet weg dat Beethoven maar liefst 256 maten op duur notenpapier van 14 balken plus 70 pagina's schetsen aan dit project besteedde. Genoeg voor de Britse musicoloog Nicholas Cook om uit dit materiaal een samenhangende versie van een eerste deel samen te stellen. Die versie werd door Michael Korstick in 2017 bij het Klavierfestival Ruhr (met een paar eigen revisies) in première gebracht.

Michael Korstick (Keulen, 1955) ontving zijn opleiding aanvankelijk in Duitsland en bij Tatjana Nikolajeva, om vervolgens zeven jaar te studeren aan de Juilliard School in New York. Hij lijkt in ons land enigszins onder de radar te vliegen, en kwam pas tegen zijn vijftigste internationaal onder de aandacht, vooral dankzij een inspeling van de complete Beethoven Sonates. Daarnaast heeft hij een reputatie verworven met opnamen van onbekender repertoire (Pianoconcerten van Milhaud, pianowerken van Koechlin en Kabalewski). Het spreekt vanzelf dat het belang van deze uitgave niet in de eerste plaats berust bij de bekende concerten. Dat neemt niet weg dat Korstick in nauwe samenwerking met dirigent Constantin Trinks (1975, Karlsruhe) en het orkest van de Weense omroep een integrale presenteert die er als geheel zijn mag. Ze kenmerkt zich door een getrouwe interpretatie van de notentekst waarin ruimte is voor agogische vrijheden die de grote lijn en de ritmische puls nergens verstoren. De uitstekende toelichting kreeg een extra dik boekje mee en de opnametechnici van de ORF zorgden voor een warme en doorzichtige orkestklank waarin de piano niet domineert. Korstick spreekt in een Danksagung sein erkentelijkheid uit aan Dr. Ernst Denert, zonder wie dit project niet tot stand was gekomen. Daaraan mag uiteraard het aandeel van de publieke omroep ORF niet verzwegen worden. Een uitgave die echt iets toevoegt aan onze kennis van de complete pianoconcerten van Ludwig van Beethoven.

index