CD-recensie

 

© Siebe Riedstra, februari 2018

 

J.S.Bach / D'Albert - Piano Transcriptions

Bach: Präludium & Fuga in D, BWV 532 - in f, BWV 534 - in A, BWV 536 - in G, BWV 541 - Fantasia & Fuga in c, BWV 537 - Toccata & Fuga in d, BWV 538 - Toccata & Fuga in F, BWV 540 - Passacaglia in c, BWV 582

Emanuele Delucchi (piano)
Piano Classics PCL10139 • 76' •
Opname: januari 2017, Mattarozzi Studio, Cremona (I)

www.youtube.com/watch?v=W5x2ucMVGvA

   

Carl Czerny (1791-1857) schreef niet alleen duizenden études, hij hield zich ook bezig met het redigeren van muziek van grote componisten uit het verleden. Een van de werken die hij in een moderne uitgave voor het nieuwe instrument van de gegoede burgerij, de piano, inrichtte was het Wohltemperierte Klavier van Johann Sebastian Bach. Czerny was een groot pedagoog en zijn beroemdste leerling was Franz Liszt, die het moeilijk had met de strenge discipline van zijn meester, maar later moest toegeven dat hij alles wat hij kon geleerd had van Czerny. Liszt (1811-1886) was de tovenaar van de transcriptie, naar de letter zowel als parafraserend. Hele opera's wist hij om te werken tot glitterende fantasieën, maar tegelijkertijd maakte hij orgelwerken van Bach geschikt voor de piano zonder er ook maar één noot aan te veranderen.

Eugen D'Albert (1864-1932) was op zijn beurt een leerling van Liszt, en in navolging van zijn mentor werd hij een beroemd pianovirtuoos, die daarnaast een kolossaal oeuvre bijeenschreef (waaronder eenentwintig opera's). Zowel meester als leerling hebben een collectie transcripties van orgelwerken van Bach geproduceerd, die een opvallende karakteristiek delen: ze laten het origineel ongemoeid. Nu is dat niet zo eenvoudig als het lijkt, want op een orgel beschikt men niet alleen over twee handen, maar ook over twee voeten. Als pianist heb je dus eigenlijk een derde hand nodig. Die voeten spelen bovendien een basstem die wordt versterkt door registers die een octaaf in de laagte toevoegen. Uitgaande van de benodigde virtuositeit en handspanning hangt het van de instelling van de componist af hoe het resultaat uitpakt. Feruccio Busoni besteedde zijn halve leven aan transcripties die zijn - buitengewoon interessante - visie op Bach weergeven, maar minstens evenveel zeggen over Busoni. Liszt en D'Albert laten de noten van Bach in hun waarde, en verschaffen ons een inzicht in de zuivere klankwereld van de componist. Niet onbelangrijk in een tijdperk zonder geluidsdragers en een beperkte toegang tot bladmuziek. Ze deden dit niet niet omdat er vraag was naar Bach, ze deden het uit liefde voor hun idool.

Liszt transcribeerde in 1852 een overzichtelijke groep werken: de Fantasie en Fuga in g, BWV 542 en zes Preludia en Fuga's, BWV 543-548. Ze werden in 1996 opgenomen door Artur Pizzarro voor het label Collins Classics. Het label bestaat niet meer, maar de opname circuleert op youtube, zie bovenstaande link. D'Albert voegde daar tussen 1892 en 1900 de hier opgenomen selectie aan toe. Emanuele Delucchi speelt ze op een Steinway D uit 1906, behorend tot de collectie van pianorestaurateurs Marco Barletta en Alberto Matttarozzi en in hun studio opgenoment.

Boeiend om waar te nemen dat in dit prille stadium van de herontdekking van Sebastian Bach al valt waar te nemen dat er een stroming is die het origineel onaangetast wil laten, tegenover een stroming die zoekt naar een moderne vertaling in een behaaglijke romantische badmantel. Bovengenoemde Busoni heeft het pleit duidelijk gewonnen en in zijn kielzog voeren dirigenten als Stokowski en Mengelberg gretig mee. Emanuele Delucchi heeft er goed aan gedaan om voor deze opname juist dit instrument te kiezen. Het voert ons terug naar de tijd waarin deze transcripties ontstonden en ze inspireren hem tot spel waarin zijn formidabele techniek de muziek vleugels geeft. Dat is bepaald geen sinecure, want voornoemde derde hand is hier nadrukkelijk gewenst, D'Albert is niet zuinig met octaven die de orgelbazuin moeten vervangen. Delucchi geeft ze van katoen, maar waar hij vooral diepe indruk maakt is in zijn lucide kijk op de fuga's. Geen grammetje overtollig pedaalgebruik zorgt voor een kristalhelder klankbeeld. Dat brengt me op de reden van cd's als deze, want waarom zou je deze machtige scheppingen in 's hemelsnaaam niet gewoon op een orgel willen beluisteren? Enerzijds is er de aversie die een verrassend groot aantal muziekliefhebbers ver houdt van orgelspel. En zelfs wie het orgel weet te waarderen wordt vaak gefrusteerd door de lange nagalm die zelfs de prachtigste orgelwerken op de mooiste instrumenten veroordeelt tot orgelsoep. Alsof een pianist het rechterpedaal van zijn Steinway permanent ingedrukt houdt.

Gaat het hier om een discografische première? Er is geen label te vinden dat zich vandaag daarop nog durft te laten voorstaan. Het voordeel van de twijfel gaat naar Emanuele Delucchi, die hier hoe dan ook een indrukwekkend staaltje virtuositeit vertoont. Die derde hand pakt hij er moeiteloos bij.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links