CD-recensie

© Paul Korenhof, november 2016

De titel van deze cd roept onvermijdelijk associaties op met de titel van de gelijknamige roman van Tolstoj (in het Russisch 'Vojna i mir'), maar de ironie wil dat de oorspronkelijke betekenis daarvan nog beter bij dit recital past dan de betekenis die wij er nu aan geven. De Russische letter 'i' kende tot in de eerste helft van de 19de eeuw twee schrijfwijzen en daardoor waren er toen twee homofone woordjes 'mir'. Geschreven met een cyrillische 'i' betekende het vooral 'vrede', maar met een Latijnse 'i' verwees het naar mens(heid). Toen Tolstoj in maart 1867 besloot zijn nieuwe roman 'Vojna i mir' te noemen, schreef hij in de brief hierover duidelijk een Latijnse 'i', zodat we ervan kunnen uitgaan dat zijn eerste gedachte lag bij 'Oorlog en mensen' en niet bij 'Oorlog en vrede'. Niet geheel onlogisch overigens, al was het maar omdat in deze bijzonder omvangrijke roman uiteindelijk maar heel weinig vrede voorkomt! *)

Ik kwam hierop doordat ik de verdeling van de gekozen aria's over 'War' en 'Peace' toch ietwat arbitrair vond, terwijl juist het menselijke aspect voortdurend het hoofdaccent krijgt. Bovendien is het begrijpelijk dat Cleopatra's briljante showstopper 'Da tempeste' aan het slot van dit recital werd geplaatst, maar op het moment waarop zij deze aria zingt, is de beslissende veldslag waarin Caesar hun gemeenschappelijke vijand zal verslaan, nog in volle gang. Ook al heeft zij het volste vertrouwen op de goede afloop, de opwinding van Cleopatra's aria wijst zeker niet op de rust van de ingetreden vrede!
Natuurlijk is de verdeling van de stemsoorten over de rollen bij Händel geen uitgemaakte zaak en dikwijls ook afhankelijk van de beschikbare zangers. De aria van Sesto uit Giulio Cesare wordt in handen van DiDonato een pareltje van karakterisering in de combinatie van smart en puberale dadendrang, maar als ik heel eerlijk ben, moet ik constateren dat die louter technisch misschien iets beter past bij het timbre van de mezzosopraan past. Aan de andere kant doet haar virtuoze mezzosopraan aan Cleopatra hier even veel recht als een coloratuursopraan. Zelf zou ik die laatste stemsoort prefereren, zeker als ik hoor hoe een andere hedendaagse mezzosopraan zich gorgelend en duikelend door de fiorituren heen beweegt. DiDonato doet dat strakker, met meer stijl en noblesse, en dan ga ik toch ook voor een mezzo-Cleopatra door de knieën, ondanks het feit dat enkele vocale parelsnoertjes zich iets minder scherp aftekenen zijn dan wellicht het geval zou zijn bij de uitvoering door een slankere getimbreerde stem.

Dezelfde woorden kan ik gebruiken voor 'Sprezzo ik furor' uit Attilio Regolo van Jomelli, een aria die duidelijk geschreven is om alles uit een stem te halen wat erin zit, en DiDonato doet dat met zoveel glans dat de luisteraar daarna verbluft achterblijft. De tweede aria uit Attilio Regolo (beide zijn overigens cd-premières) is iets minder uitbundig, maar bepaald niet minder lastig en het was een uitstekend idee om ter afwisseling tussen beide in een meer verstild, bijna romantisch fragment uit The Indian Queen van Purcell te plaatsen. Fraai is eveneens de plaatsing daarna van een mooi geresigneerd gezongen solo van Monteverdi's Penelope vóór het vuurwerk van Cleopatra aan het slot.

Een element in de voordracht van DiDonato waaraan sommige andere zangeressen van dit repertoire zeker een voorbeeld kunnen nemen, is haar omgang met de recitatieven. Haar expressiviteit is daar doortrokken van theatraliteit, goed gedoseerde emoties en een exceptionele tekstbehandeling. Daarbij doet zij echter niets wat niet muzikaal is, laat staan dat zij stilistisch onjuiste, 'veristische' expressiemiddelen gebruikt. Dat gebeurt zelfs niet in een andere cd-première, de gepassioneerde scène uit Leo's Andromaca, waar de moederliefde en de van wanhoop doortrokken emoties van de titelheldin (gemodelleerd naar Racine's Andromaque) een brok theater opleveren dat de gemiddelde 'affectensfeer' van de Barok ver overstijgt.

Een ander pareltje van stijlgevoel en karakterisering is de ontroerend sobere, volledig naar binnen gekeerde afscheidsaria van Dido uit Dido and Aeneas. De schitterende begeleidingen van Il Pomo d'Oro, altijd volledig in harmonie met de zang en de emotionele wereld die DiDonato oproept, bereikt hier een ander hoogtepunt. Een aangrijpend moment doet zich voor als zij zich daar bij de mf-stijging naar het op drie g's hoogst gelegen 'Remember me' een wijder vibrato permitteert, waarmee zij heel even Dido's wanhoop accentueert. Het 'oorlogsdeel' wordt besloten met zo ongeveer het breekbaarste 'Lascia ch'io piango' dat ik ooit heb gehoord, in een lange reeks korte frases geknipt alsof de adem, gesmoord door de smart, voor langere ontoereikend is, en toch weet zij daarin met Il Pomo d'Oro een gesloten muzikale eenheid op te bouwen. Dit is muziektheater op zijn allerbest!

____________________

*) Voor meer informatie hierover verwijs ik naar het nawoord van Anne Pries bij de Nederlandse uitgave van Tolstoj's 'korte versie' uit 1866 (die in de Nederlandse vertaling nog altijd 950 goed gevulde bladzijden beslaat):
L.N. Tolstoj: Oorlog & vrede (vert. Peter Zeeman en Dieuwke Papma). Ambo, Amsterdam 2005.

index