CD-recensie

 

© Maarten Brandt, januari 2008


 
   
 

Mahler: Symfonie nr 7 in e.

Staatskapelle Berlin o.l.v. Daniël Barenboim.

Warner Classics 2564 62963-2.

 

 

 

 

Mahler: Symfonie nr 9 in D.

Staatskapelle Berlin o.l.v. Daniël Barenboim.

Warner Classics 2564 64316-2

 

 

 

 


Dat de stortvloed aan Mahler-opnamen inmiddels astronomisch van omvang is geworden, is overduidelijk. Je moet als dirigent dus heel wat in je mars hebben om een visie op dit gebied te kunnen presenteren die soelaas biedt. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat ik met enigszins gemengde gevoelens aan het beluisteren van bovenstaande registraties ben begonnen. Geheel onterecht naar is gebleken, want met deze twee hoogst imponerende en achtereenvolgens uit februari 2005 en september 2006 daterende verklankingen heeft Barenboim bewezen tot de echt zeldzaam grote Mahler-interpreten te behoren. Van een kaliber dat allerminst onderdoet voor Bernstein, Haitink, Horenstein, Solti of Boulez.

Het feit alleen al dat Barenboim een Zevende Mahler weet neer te zetten die geen enkele seconde ook maar een knik vertoont, mag beslist aan de balk. Want deze symfonie is door haar heterogene muzikale inhoud, karakter en bruuske stemmingswisselingen de moeilijkste partituur die Mahler heeft geschreven. Daarbij is dit werk ongekend veel weerbarstiger dan de - toegeven tot de nok toe dramatisch geladen, maar dat is weer een ander verhaal - Zesde. In diepste wezen is de Zevende symfonie nog veel toekomstgerichter dan laatstgenoemd opus, zeker in harmonisch opzicht, maar ook wat de expressionistische gestiek betreft. Het stuk kraakt tot in al zijn voegen, waarbij verhevenheid en banaliteit binnen een intrigerend pandemonium om het voorste gelid strijden.

Geen wonder dus dat sommige dirigenten het werk mooier willen voorstellen dan het is door de scherpe en rafelige kantjes glad te plamuren en er een gelikte en fraaie orkestrale show van te maken. Chailly (Decca) is zo een dirigent. O zeker, de opname klinkt fabuleus, groots en ook meeslepend, maar anders dan men van Chailly zou verwachten, mede gezien zijn opmerkingen in die richting, zijn de revolutionaire aspecten in zijn lezing toch dikwijls behoorlijk ondergesneeuwd.

Zo niet bij Barenboim, in wiens overrompelende uitvoering het van meet af aan gist dat het een lieve lust is en je voelt dat de Orchesterstücke van Berg en Schönberg nog slechts op een steenworp afstand zijn verwijderd. De tenorhoorn in deel 1 klinkt in plaats van olympisch, zoals bij Chailly en de drie schitterende Amsterdamse vastleggingen (Philips) onder Haitink (zijn remake met de Berliner - idem Philips - is teleurstellend), heel schimmig en onbestemd. Een bewuste keuze, gehoord het reliëfrijke opnamebeeld, met een sensationeel fraai laag (grote trom, knetterende tuba), waardoor de 'Wuchtigkeit' van Mahlers klanktaal bijna zonder precedent (of het moet de oudste opname van Haitink uit 1970 zijn) uit de luidsprekers komt. De dieptewerking en het perspectief van de (overigens live vereeuwigde) weergave benadert bijna de kwaliteit van een SuperAudio-opname en de een enkele keer - tijdens de langzame inleiding tot deel 1 hoorbare - buitenmuzikale geluiden komen duidelijk voort uit de enorme spanning en betrokkenheid waarmee Barenboim zijn troepen weet aan te vuren. Naast de enorme uitersten in dynamiek komen ook de subtiele nuances van het werk bijzonder fraai naar voren, getuige bijvoorbeeld het walsthema van het 'Erste Nachtmusik' dat met een dermate zeldzaam riskant, geraffineerd en toch tot in de kern juist getroffen rubato begint dat de adem stokt.

Zonder aan de andere delen tekort te doen speelt Barenboim gigantische troeven in de finale uit. Onder vele - en niet de minste - vertolkers laat het resultaat zich beluisteren als 'Holle vaten klinken het hardst'. Zelfs Adorno, toch een onverdachte Mahler-kenner van het eerste uur na de Tweede Wereldoorlog, wiens opvattingen in de intellectuele filosofische en musicologische elite uiterst invloedrijk zijn gebleken, wist zich geen raad met dit stuk dat hij als het zwakste uit Mahlers oeuvre heeft geboekstaafd. Barenboim laat nog beter dan Boulez (DG) horen dat achter de kermisachtige cosmetica (als hier al sprake is van een kermis, dan een 'kermis in de hel'!) een betoog schuilgaat waarvan de retoriek al geheel overeenkomt met die van bijvoorbeeld de 'Marsch' uit Bergs Drei Orchesterstücke. Daarnaast ken ik geen uitvoering van dit heidens moeilijke brok muziek waarin zoveel instrumentale details aan het licht treden als deze. Wat opnieuw een groot compliment betekent aan niet alleen het adres van Barenboim en de musici van de Berliner Staatskapelle, maar ook aan dat van het opnameteam.

Over de Negende kan in eensluidende zin worden bericht. Barenboim 'interpreteert' het werk nagenoeg niet, maar laat de noten zonder reserve zichzelf zijn in al hun ongerept- en ongenaakbaarheid. Het klankbeeld is scherp geëtst en gelukkig gespeend van onverschillig welke wolligheid. Wat me in deze opname speciaal trof was de onopgesmukte helderheid waarmee de middenstemmen (houtblazers) zijn belicht, als gevolg waarvan het dissonerende harmonische en contrapuntische idioom met een verbluffende directheid op de toehoorder wordt overgebracht. Hoewel Barenboim in de hoekdelen voor tamelijk vlotte tempi kiest - deel 1: 26'30"en deel 4: op de kop af 23') komt niets geforceerd over. De proporties binnen de delen onderling en de relatie daarvan met de basispuls is, in weerwil van de schommelingen op de korte afstand, zo hecht dat men het verloop als volkomen natuurlijk ervaart en niets gejaagd werkt. Ook niet in het Adagio, waarin een de emotionaliteit van de muziek nergens opgelegd overkomt, maar uit de noten zelf ontstaat. Ook hier betreft het een live-opname, waarbij de technische precisie nergens de spontaniteit van de vervoering van het moment in de weg heeft gestaan. In het openingsdeel vind ik de markante en bijkans niet getempereerde sonoriteit van de plaatklokken schitterend van klank.

Als ik me een wens mag veroorloven: ik zou nu wat graag een opname van Bergs Drei Orchesterstücke in deze combinatie en met dit opnamegezelschap willen horen.


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links