CD-recensie

 

© Maarten Brandt, mei 2009

 

 

Eliasson: Concert voor viool, piano en orkest - Sinfonia per archi.

Ulf Wallin (viool), Roland Pöntinen (piano), Swedish Radio Symphony Orchestra o.l.v. Johannes Gustavsson.

CPO 777 334-2 • 71' •

 

 

 


Keer op keer slaagt CPO erin om de luisteraar te verleiden met veelal ten onrechte weinig tot geheel onbekend repertoire. En dit niet zelden op een uitvoeringstechnisch hoog tot zeer hoog niveau en sterker nog: met een doorwrochte documentatie waar menige andere platenmaatschappij het nakijken heeft. Alleen al daarom zou deze pionierende firma mijns inziens voor een Edison in aanmerking moeten komen.

Bovenstaande uitgave met werk van de Zweedse componist Anders Eliasson (1947) vormt op deze regel bepaald geen uitzondering, integendeel. Daar doet het feit dat beide opgenomen werken hemelsbreed van elkaar verschillen geen enkele afbreuk aan. Want, ook zoveel is duidelijk: Eliassons Dubbelconcert voor piano en viool (2005) had door veel componisten geschreven kunnen zijn, bijvoorbeeld door Martinu en deels ook, zij het dan wel een heel softe, Bartók. Maar door de voorbeeldige wijze waarop Wallin en Pöntinen de zaak tot leven wekken, daarbij al even subliem begeleid door Gustavsson en de zijnen, is het absoluut geen straf naar dit werk te luisteren.

Een heel ander verhaal is de raadselachtige mooie, uitgebalanceerde en groots aangelegde Sinfonia voor strijkorkest van twee jaar eerder. Daarin ontmoeten we een muziekvinder, die als zo velen van zijn generatie, intens heeft geworsteld met de verworvenheden van de achter ons liggende twintigste eeuw. Maar - en daar gaat het om - ook iemand die als een feniks uit de as van die worsteling op een manier opstijgt die er wezen mag. Niet dat Eliassons muziek hypernieuw is in de zin van het in de pas lopen met onverschillig welke mode of snufjes van de avant-garde van destijds, verre van dat zelfs. Maar zijn antwoord op de 'Stand der Dinge' is in ieder geval hyperorigineel, individueel en in hoge mate expressief. 

De klanktaal van dit bijzondere werk voor strijkorkest is vrijwel over de gehele linie uiterst elegisch, beurtelings onderhuids en bovengronds geladen met een sterk tot de verbeelding sprekende dramatiek. Daarbij, ondanks dat het materiaal nauwelijks verandert levert de ruim 38 minuten dat het stuk duurt een van A tot Z een fascinerende luisterervaring op. Niettegenstaande de omstandigheid dat de behandeling van eerdergenoemd materiaal iets monomaans heeft, slaat men de plank mis Eliasson daarom als een minimalist te beschouwen, tenzij men diens - en daar valt wat voor te zeggen - in aanleg minimale (let wel: minimaal niet in de Amerikaanse zin van dit begrip) muziek als maximaal zou willen bestempelen. Kenmerkend voor het orkestrale discours is een al frescoachtige aanpak, waartegen zich in de loop van het stuk solistische passages afzetten, met als gevolg dat de spanning eerder toe- dan afneemt. Wat Eliasson in het Dubbelconcert niet lukt, namelijk de aandacht - althans inhoudelijk gezien, want de uitvoering daar valt dus niets op aan te merken - voortdurend gevangen houden, lukt hier wonderwel. Als Eliassons bijzondere idioom soms ergens aan herinnert is het, maar wel heel in de verte, Sjostakovitsj, maar wat mij betreft dan op een veel hoger niveau, terwijl een enkele maal tevens associaties met Lutoslawski optreden (zij het een veeleer tonaal georiënteerde Lutoslawski). Hoewel het werk meerdere delen kent - een andante zonder onderbreking gevolgd door een allegro en een (op de cd niet van een track voorziene) langzame en recapitulerende geleding als afsluiting - moet het totaal toch als een onverbrekelijke eenheid wordt opgevat, ook al omdat de uitgangspunten van de Sinfonia overal, zij het in een telkens gewijzigde vorm, terugkeren.

Conclusie: Eliassons Sinfonia is een uiterst belangwekkende aanwinst voor het repertoire voor strijkorkest en verdient het daarom dan ook ten volle daar dankbaar bij te worden ingelijfd. Aan het fenomenale pleidooi door de strijkers van het Zweedse Radio Orkest zal het niet liggen. En al evenmin aan de gloedvolle en glansrijke opname. 


index

Home  -  Actueel  -  Audio  -  Muziek  -  Video  -  Boeken  -  Links